Democratie of constitutionele crisis?

De vijftigste verjaardag van de Onafhankelijkheid kan een democratisch feest worden met de gelijkwaardigheid van stemmen die het Constitutioneel Hof als toetssteen heeft gebruikt om de artikelen 9 en 24 van de Kiesregeling onverbindend te verklaren, waardoor de huidige Kiesregeling buiten werking is gesteld. Zonder een geldig kiesstelsel vóór de ‘vervaldatum’ van de huidige regering, stevenen we echter af op een constitutionele crisis waarin de rechtsstaat niet langer de middelen heeft om de continuïteit te waarborgen.
Dat de politieke partijen die van ons kiesstelsel profiteren dwarsliggen is niet verwonderlijk, maar dat onze beste deskundigen geen werkbare oplossing kunnen vinden is een raadsel. Zij zoeken een naald in de verkeerde hooiberg door een referendum als oplossing uit te sluiten.

Beoordeling van de voorstellen
De vijf op tafel liggende voorstellen zijn onderworpen aan de toets van gelijkwaardig stemgewicht met de 383.333 stemgerechtigden van 2020, waarvan 2.102 in Coronie.

1. Presidentiële Studiegroep Aanpassing Kiesstelsel: Variant A
Elk kiesdistrict krijgt 2 vaste zetels en 31 worden toegewezen via een landelijke evenredige vertegenwoordiging. Coronie, dat recht heeft op 0,28 zetels, krijgt 2,17 (2 vaste en 0,17 EV). Het stemgewicht is 776% van de rest.

2. Presidentiële Studiegroep Aanpassing Kiesstelsel: Variant B
Elk kiesdistrict heeft 1 vaste zetel en 41 worden gekozen via een landelijke EV. Coronie krijgt 1,22 zetels (1 vaste en 0,22 EV). Het stemgewicht is 438% van de rest.

3. Adviesrapport Wijziging Kiessysteem: Optie A
Een team van zes deskundigen stelt een gewijzigd districtenstelsel voor, waarbij Coronie 1 van de 51 zetels krijgt, terwijl het recht heeft op 0,28 zetels. Het stemgewicht is 357% van de rest.

4. Adviesrapport Wijziging Kiessysteem: Optie B
Elk district krijgt 1 vaste zetel en 41 zetels worden verdeeld via een landelijke EV. Dit levert Coronie 1,22 zetels op (1 vaste en 0,22 EV). Het stemgewicht is 438% van de rest.

5. Voorstel van Jennifer van Dijk-Silos
Elk district krijgt 1 vaste zetel en 41 zetels worden verdeeld over 6 kiesregio’s, waarbij gebieden puur rekenkundig worden samengevoegd voor een gelijk stemgewicht, waardoor bijvoorbeeld verafgelegen plaatsen als Domburg, Tapanahony en Kabalebo in eenzelfde kiesregio terechtkwamen. Coronie krijgt, met recente stemcijfers, 1,22 zetels (1 vaste en 0,22 in Kiesregio 6), terwijl het district recht heeft op 0,27 zetels. Het stemgewicht is 454% van de rest.

Referendum
Een referendum is pre-constitutioneel (het gaat vooraf aan de Grondwet) en supra-constitutioneel (het staat boven de Grondwet) omdat het een onvervreemdbaar recht is en het ultieme instrument van het volk als hoogste macht en enige eigenaar van het land. Onze Grondwet begint met haar geboorteakte: Wij, het volk van Suriname … verklaren plechtig, als resultaat van de gehouden volksraadpleging, de volgende grondwet te aanvaarden. Als een referendum onwettig is, dan is onze Grondwet dat ook. Een referendum, de zuiverste ‘vox populi, vox dei’ (de stem van het volk is de stem van God), is de arbiter wanneer onverantwoordelijke volksvertegenwoordigers een constitutionele crisis veroorzaken.

Conclusie
1. Het CHof zal een kiesstelsel met een overwaardering van bepaalde stemmen van 357% tot 776% zonder meer onverbindend verklaren.
2. Een gemengd kiesstelsel biedt onaanvaardbare zetelvoordelen die coalitiebepalend kunnen zijn.
3. De ingewikkelde staatsrechtelijke, filosofische en politieke debatten hierover kunnen worden gestaakt.
4. Alleen een landelijke EV voor alle DNA-zetels voldoet aan de gelijkwaardigheidstoets van het CHof.
5. DNA moet met gekwalificeerde meerderheid de vereiste Grondwets- en kieswetwijziging voor een landelijke EV aannemen.
6. Als de partijpolitiek-gespleten DNA daar niet in slaagt, beslist het volk in een referendum.

Glenn Sankatsing