Brazilië: Lula da Silva doet het weer

Luiz Inácio Lula da Silva heeft het opnieuw gedaan: twintig jaar nadat hij voor het eerst het Braziliaanse presidentschap won, versloeg hij de zittende Jair Bolsonaro zondag in een extreem krappe verkiezing, die een ommekeer markeert voor het land na vier jaar extreemrechtse politiek. Met meer dan 99% van de stemmen bij de tweede stemming, had Lula da Silva 50,9% en Bolsonaro 49,1%, en de verkiezingsautoriteit zei dat de overwinning van Lula da Silva een wiskundige zekerheid was.

Het is een verbluffende ommekeer voor Lula da Silva (77) wiens gevangenisstraf in 2018 wegens een corruptieschandaal, hem buitenspel zette van de verkiezingen van 2018 die Bolsonaro, een verdediger van conservatieve sociale waarden, aan de macht brachten.

Lula da Silva belooft buiten zijn linkse Arbeiderspartij om te regeren. Hij wil centristen binnenhalen en zelfs sommigen die naar rechts neigen die voor het eerst op hem hebben gestemd. Hij wil ook het meer welvarende verleden van het land herstellen. Toch heeft hij te maken met tegenwind in een politiek gepolariseerde samenleving waar de economische groei vertraagt ​​en de inflatie stijgt.

Zijn overwinning markeert de eerste keer sinds de terugkeer van Brazilië in 1985 naar de democratie, dat de zittende president er niet in is geslaagd een herverkiezing te winnen. De sterk gepolariseerde verkiezingen in de grootste economie van Latijns-Amerika zorgden voor een golf van recente linkse overwinningen in de regio, waaronder Chili, Colombia en Argentinië.

De inauguratie van Lula da Silva is gepland op 1 januari. Hij was voor het laatst president van 2003-2010.

Het waren de meest nipte verkiezingen in het land in meer dan drie decennia. Iets meer dan 2 miljoen stemmen scheidden de twee kandidaten met 99,5% van de stemmen geteld. De vorige race die het dichtst bij was, in 2014, werd beslist met een marge van 3,46 miljoen stemmen.

Thomas Traumann, een onafhankelijke politiek analist, vergeleek de resultaten met de overwinning van de Amerikaanse president Joe Biden in 2020 en zei dat Lula da Silva een extreem verdeeld land erft.

"De enorme uitdaging voor Lula zal zijn om het land te pacificeren", zei hij. "Mensen zijn niet alleen gepolariseerd over politieke zaken, maar hebben ook verschillende waarden, identiteiten en meningen. Bovendien maakt het ze niet uit wat de waarden, identiteiten en meningen van de andere kant zijn."

Bolsonaro was de hele eerste helft van de telling aan de leiding en zodra Lula da Silva hem inhaalde, begonnen auto's in de straten van het centrum van Sao Paulo te toeteren. Mensen in de straten van de wijk Ipanema in Rio de Janeiro konden horen schreeuwen: "Het is veranderd!"

Het hoofdkantoor van Lula da Silva in het hotel in het centrum van Sao Paulo, barstte pas los toen het eindresultaat bekend was gemaakt, wat de spanning onderstreepte die kenmerkend was voor deze race.

"Vier jaar wachtten hierop", zegt Gabriela Souto, een van de weinige supporters die vanwege de zware beveiliging wordt toegelaten.

Buiten het huis van Bolsonaro in Rio de Janeiro, grond nul voor zijn achterban, sprak een vrouw bovenop een vrachtwagen een gebed uit via een luidspreker en zong toen opgewonden, in een poging wat energie op te wekken. Maar supporters uitgedost in het groen en geel van de vlag, reageerden nauwelijks. Velen fleurden op toen het volkslied speelde, luid meezingend met de handen op hun hart.

De meeste opiniepeilingen vóór de verkiezingen gaven een voorsprong aan Lula da Silva, algemeen bekend als Lula, hoewel politieke analisten het erover eens waren dat de race de afgelopen weken steeds krapper werd.

Maandenlang leek het erop dat Lula da Silva op weg was naar een gemakkelijke overwinning toen hij nostalgie opwekte naar zijn presidentschap, toen de Braziliaanse economie boomde en de welvaart tientallen miljoenen hielp om zich bij de middenklasse aan te sluiten.

Maar terwijl Lula da Silva met 48% van de stemmen bovenaan de verkiezingen van 2 oktober stond, stond Bolsonaro met 43% sterk op de tweede plaats, wat aantoont dat opiniepeilingen zijn populariteit aanzienlijk onderschatten. Veel Brazilianen steunen Bolsonaro's verdediging van conservatieve sociale waarden en hij verhoogde de steun in een verkiezingsjaar met enorme overheidsuitgaven.

De regering van Bolsonaro werd gekenmerkt door opruiende toespraak, zijn testen van democratische instellingen, zijn alom bekritiseerde aanpak van de Covid-19-pandemie en de ergste ontbossing in het Amazone-regenwoud in 15 jaar. Maar hij heeft een toegewijde basis opgebouwd door conservatieve waarden te verdedigen en zichzelf te presenteren als bescherming tegen links beleid dat volgens hem inbreuk maakt op persoonlijke vrijheden en economische onrust veroorzaakt.

Lula da Silva wordt gecrediteerd voor het opbouwen van een uitgebreid sociaal welzijnsprogramma tijdens zijn ambtstermijn van 2003-2010, dat hielp tientallen miljoenen naar de middenklasse te tillen en een economische boom voor te zitten. De man die algemeen bekend staat als Lula verliet het kantoor met een goedkeuringsscore van meer dan 80%; toen noemde de Amerikaanse president Barack Obama hem 'de populairste politicus op aarde'.

Maar hij wordt ook herinnerd vanwege de betrokkenheid van zijn regering bij enorme corruptie die aan het licht is gekomen door uitgebreide onderzoeken. De arrestatie van Lula da Silva in 2018 hield hem uit de race van dat jaar tegen Bolsonaro, destijds een marginale wetgever die een uitgesproken fan was van de voormalige Amerikaanse president Donald Trump.

Lula da Silva kreeg 580 dagen cel voor corruptie en witwassen. Zijn veroordelingen werden later nietig verklaard door de hoogste rechtbank van Brazilië, die oordeelde dat de voorzitter van de rechtbank bevooroordeeld was en samenspande met aanklagers. Dat stelde Lula da Silva voor de zesde keer in staat om zich kandidaat te stellen voor het hoogste ambt van het land.

Lula da Silva heeft beloofd de uitgaven aan de armen te verhogen, de relaties met buitenlandse regeringen te herstellen en moedige actie te ondernemen om illegale kap in het Amazone-regenwoud te elimineren.

Hij heeft geen specifieke plannen gegeven over hoe hij die doelen zal bereiken en staat voor veel uitdagingen. De verkozen president zal worden geconfronteerd met sterke tegenstand van conservatieve wetgevers die waarschijnlijk hun aanwijzingen van Bolsonaro zullen volgen.

Carlos Melo, hoogleraar politieke wetenschappen aan de Insper University in Sao Paulo, vergeleek het waarschijnlijke politieke klimaat met dat van voormalig president Dilma Rousseff, de zorgvuldig gekozen opvolger van Lula da Silva na zijn tweede ambtstermijn.

"De overwinning van Lula betekent dat Brazilië de jarenlange turbulentie probeert te overwinnen sinds de herverkiezing van president Dilma Rousseff in 2014. Die verkiezing is nooit geëindigd; de oppositie vroeg om een ​​hertelling, ze regeerde onder druk en werd twee jaar later afgezet", aldus Melo. "De kloof werd enorm en maakte toen Bolsonaro."

De werkloosheid is dit jaar gedaald tot het laagste niveau sinds 2015 en hoewel de algehele inflatie tijdens de campagne is afgenomen, stijgen de voedselprijzen met dubbele cijfers. De sociale uitkeringen van Bolsonaro hebben veel Brazilianen geholpen rond te komen, maar Lula da Silva presenteert zichzelf als de kandidaat die meer bereid is om in de toekomst hulp te verlenen en het minimumloon te verhogen.

Lula da Silva heeft ook beloofd een einde te maken aan de illegale ontbossing in het Amazonegebied, en heeft opnieuw de prominente milieuactiviste Marina Silva aan zijn zijde, jaren nadat een publiek ruzie had gekregen toen zij zijn minister van Milieu was. De verkozen president heeft al beloofd een ministerie voor de oorspronkelijke bevolking van Brazilië te installeren, dat zal worden geleid door een inheemse persoon.

In april tikte hij centrumrechtse Geraldo Alckmin, een voormalige rivaal, aan als zijn running mate. Het was een ander belangrijk onderdeel van een poging om een ​​breed, pro-democratisch front te creëren om niet alleen Bolsonaro ten val te brengen, maar het ook gemakkelijker te maken om te regeren. Lula da Silva heeft ook de steun gekregen van senator Simone Tebet, een gematigde die op de derde plaats eindigde in de eerste ronde van de verkiezing.

"Als Lula erin slaagt om met kiezers te praten die niet op hem hebben gestemd, wat Bolsonaro nooit heeft geprobeerd, en zoekt naar onderhandelde oplossingen voor de economische, sociale en politieke crisis die we hebben, en banden met andere landen die verloren zijn gegaan, opnieuw kan aanhalen, dan zou hij Brazilië opnieuw kunnen verbinden tot een tijd waarin mensen het oneens konden zijn en toch sommige dingen voor elkaar kregen", zei Melo.