Landelijke evenredige vertegenwoordiging slechts het begin

Het Constitutioneel Hof (CHof) heeft een slepend debat over een eerlijk kiesstelsel in een stroomversnelling gebracht door delen van de huidige kiesregeling te schrappen, ‘onverbindend te verklaren’ in juridische taal. Allerlei voorstellen, doorkruist door politieke agenda’s, brengen het tempo in gevaar om de leemte op tijd in te vullen om een machtsvacuüm en een constitutionele crisis in 2025 te voorkomen.

Laten wij de verschillende voorstellen, die kunnen worden teruggebracht tot vier opties, kritisch analyseren en ze toetsen aan het beginsel van gelijke stemmen in het besluit van het CHof.
    
De eerste optie is dat de DNA na twee stemmingen geen tweederdemeerderheid vindt en dat de VVV ook geen nieuwe kiesregeling aanneemt. ‘Tijdgebrek’ en ‘overmacht’ zijn de redenen om het huidige kiesstelsel in 2025 te handhaven. Een dergelijke verkiezing is niet rechtsgeldig en de nietigheid van de uitslag zal leiden tot een gevaarlijke constitutionele crisis, waarbij de middelen van de rechtsstaat om corrigerend op te treden uitgeput zullen zijn.

Een tweede optie is een gewijzigd districtenstelsel, waarbij de zetels worden verdeeld naar evenredigheid op grond van het aantal kiesgerechtigden in elk district. Het gebruik van een kiesdeler, waarbij het totale aantal kiesgerechtigden wordt gedeeld door het aantal DNA-zetels, is geen goede berekeningsmethode, en na afronding komt het totale aantal zetels misschien niet eens op 51. Het is het beste om de methode van evenredige vertegenwoordiging met restzetels te gebruiken door de tien kiesdistricten te beschouwen als de ‘politieke partijen’ en het aantal kiesgerechtigden per kiesdistrict als het ‘aantal behaalde stemmen’. Een resultaat van deze exercitie is dat Coronie nul zetels krijgt en dus het stemrecht verliest. Alleen met 205 DNA-leden komt dit dunbevolkte district in aanmerking voor een zetel. Een ander probleem is de mogelijkheid tot manipulatie, aangezien de ‘tipping-point analyse’ kan berekenen hoeveel mensen naar een district moeten verhuizen om het aantal zetels te veranderen. Bij het omslagpunt hoeft maar één persoon te verhuizen om een zetel erbij te krijgen. Het samenvoegen van districten lost het probleem niet op, maar ondermijnt het hele idee van het districtenstelsel, dat nog stamt uit de tijd van geïsoleerde gebieden, toen een reis van Albina naar Paramaribo twee dagen duurde. Vandaag kan men ontbijten in Albina, lunchen in Nickerie en dineren in Moengotapoe.

Een derde optie is een gemengd kiesstelsel met een combinatie van een landelijke EV en districtszetels. Zelfs één zetel per district overwaardeert de Coroniaanse stem met een factor vier, hetgeen in strijd is met de gelijkheid van stemmen. De gevolgen kunnen verstrekkend zijn, want één zetel kan bepalen hoe de coalitie eruit zal zien. De democratische inbreng op districtsniveau kan het beste plaatsvinden door gekozen districtscommissarissen en districtsraden die hun eigen begroting beheren.

De vierde optie is een landelijke evenredige vertegenwoordiging voor alle DNA-zetels. Dit is in overeenstemming met het beginsel van een gelijk gewicht van de stemmen van alle burgers dat in de uitspraak van het CHof werd gehanteerd.
De bevindingen van deze analyse zijn:
1. wijziging van het huidige kiesstelsel is absoluut noodzakelijk;
2. het districtenevenredigheidsstelsel is geen optie, omdat een district het stemrecht verliest;
3. een gemengd kiesstelsel is in strijd met het toetsingscriterium van "gelijkwaardigheid van stemmen";
4. de landelijke evenredige vertegenwoordiging is de enige optie in overeenstemming met de uitspraak van het CHof;
5. het nieuwe kiesstelsel in Suriname is een landelijke evenredige vertegenwoordiging voor alle DNA-zetels (bij voorkeur 29), en
6. de vereiste grondwetswijziging (art. 61, districtenstelsel) moet iets doen aan de overleden trias politica met DNA-leden die een partijleider-president kiezen die hen terugroept.

Een rechtvaardig kiesstelsel vergroot de macht van de bewakers van onze natuur (inheemsen), van de afstammelingen van de pioniers van onze vrijheidsstrijd (marrons), van de jeugd (onze toekomst), van kritische intellectuelen en van iedereen die een beter Suriname wil. Maar het is geen garantie voor democratie, transparantie en goed bestuur, noch een remedie voor geïnstitutionaliseerde corruptie, de aboma die al 80 jaar bij verkiezingen als een agama van kleur verandert voor een nieuwe wurggreep.

De morele reserves van Suriname, hoeders van ons erfgoed en onze toekomst, moeten onze vastgelopen samenleving weer op gang krijgen. Nooit meer mag het lijden van ons volk een politieke springplank zijn voor gelukzoekers. Macht is geen doel maar een middel in de handen van ons volk, dat zich voorbereidt op de nieuwe Trefossa-zon, die ons potentieel tot bloei kan brengen in een gezegend land dat meer bezit dan het nodig heeft. "D’e opo den srefi gi son, den grun wiwiri, te angri fu gro priti buba fu siri."

Glenn Sankatsing
www.rescueourfuture.org