Een rouwende kust een bedekt lichaam, de dag na een dodelijke politieactie tegen drugshandel in de favela do Penha in Rio de Janeiro, Brazilië. (Foto: Reuters)
Minstens 119 mensen zijn omgekomen bij bloedige politie-invallen dinsdag tegen drugshandelaren in de Braziliaanse stad Rio de Janeiro, bijna het dubbele van het eerder gemelde dodental van 60. Onder de slachtoffers waren 115 bendeleden van de machtige criminele organisatie Comando Vermelho en vier politieagenten, zo maakte de lokale politie woensdag bekend. Het openbaar ministerie meldde zelfs een hoger dodental van 132.

De militaire operatie, waarbij ongeveer 2.500 politieagenten betrokken waren, concentreerde zich op de wijken Penha Complex en Alemao Complex in het noorden van de stad. De politie werd ondersteund door gepantserde voertuigen, helikopters en drones. Tijdens de actie voerden agenten en vermoedelijke bendeleden zware vuurgevechten, waarbij verdachten zich volgens autoriteiten barricadeerden in bussen en aanvielen met explosieve drones.

Victor Santos, hoofd veiligheid van de staat Rio, erkende tijdens een persconferentie dat de hoge dodelijkheid “werd verwacht, maar niet gewenst” was. Gouverneur Claudio Castro stelde dat alle doden criminelen waren en dat de gevechten zich vooral afspeelden in een bosrijk gebied waar normaal geen burgers zouden zijn. Castro noemde de situatie “narcoterrorisme” en benadrukte dat de politie “de enige echte slachtoffers” waren.

De operatie leidt echter tot zware kritiek en verhitte emoties. Bewoners van de wijken spreken van een “bloedbad” en beschuldigen de politie van buitengerechtelijke executies. Rouwende familieleden verzamelden zich rond de plekken waar lichamen werden neergelegd. Een vrouwelijke bewoner uit Penha Complex verklaarde tegenover persbureau AFP: “De staat kwam voor een bloedbad, het was geen politieoperatie. Ze kwamen puur om te doden, om levens te nemen.” Activist Raul Santiago verwoordde zijn afschuw: “Mensen zijn geëxecuteerd, velen met een schot in het achterhoofd of in de rug. Dit kan niet worden gezien als openbare veiligheid.”

De Braziliaanse minister van Justitie, Ricardo Lewandowski, meldde dat president Luiz Inacio Lula da Silva “geschokt” is over het hoge aantal doden en verbaasd dat de operatie plaatsvond zonder dat de federale overheid hiervan op de hoogte was. Ook de secretaris-generaal van de Verenigde Naties, Antonio Guterres, uitte zijn bezorgdheid en riep op tot een snel en grondig onderzoek. “Het gebruik van geweld bij politieoperaties moet voldoen aan het internationaal mensenrechtelijk kader,” aldus Guterres’ woordvoerder Stephane Dujarric.

Politie-invallen tegen criminele organisaties in de favelas van Brazilië zijn geen uitzondering en verlopen vaak dodelijk. In 2024 vielen al ongeveer 700 doden tijdens dergelijke operaties in Rio, gemiddeld bijna twee per dag. Mensenrechtenorganisaties stellen vraagtekens bij het tijdstip van de grootschalige acties, die vaak plaatsvinden vlak voor grote internationale evenementen.

Volgende week zal Rio de Janeiro de C40 World Mayors Summit en de Earthshot Prize van prins William organiseren, een prijs voor milieu-innovaties. Later dit jaar verwelkomt Brazilië wereldleiders voor de VN-klimaattop COP30, die in november begint in de Amazone-stad Belém. Santos benadrukte dat de recente inval niets te maken heeft met deze aankomende evenementen.