Het Openbaar Minister (OM) trekt weer aan de bel: de cellenhuizen in Suriname zijn overbevolkt. Ze zijn sterk verwaarloosd, sommige zijn afgekeurd en zelfs niet meer in gebruik. Er vindt ook geen vlotte doorstroming plaats naar het Huis van Bewaring en/of de inrichtingen. Gedetineerden zitten nog met verdachten in de cellenhuizen. Onderhoud aan gebouwen is afgenomen bij de overheid, waardoor je verval krijgt en er is een tekort aan mankracht, lichten de hoofdofficieren van justitie Niermala Maikoe en Claudia Bruining het probleem toe in gesprek met Starnieuws.

Beide hoofdofficieren zaten samen met de procureur-generaal maandag 12 augustus om de tafel met de parketwacht en het hoofd van het Korps Penitentiaire Ambtenaren om de knelpunten in kaart te brengen en naar oplossingen te zoeken. Gebleken is dat ook de inrichtingen kampen met problemen zoals achterstallig onderhoud en gebrekkige sanitaire voorzieningen.

Suriname telt 27 cellenhuizen met meerdere cellenblokken verder verdeeld in kamers. Recente cijfers van het Korps Politie Suriname (KPS) tonen een beeld van overvolle cellenhuizen van de politiestations. Volgens de KPS-gegevens zitten in de zeven cellenhuizen verspreid in regio Paramaribo alleen al 368 personen ingesloten, terwijl er plek is voor 229 verdachten. Niet alle bureaus hebben een eigen cellenhuis (meer).

Over de staat van de cellenhuizen meldt KPS dat slechts in één geval de gesteldheid goed is, één is totaal onbruikbaar, drie zijn beperkt in gebruik en van zeven stations zijn de cellenhuizen afgekeurd. De overige vijftien cellenhuizen bevinden zich in redelijke staat. Er is geen toelichting over wat ‘redelijke staat’ betekent.

Kwestie van prioriteiten
Het OM gaat na wat de exacte situatie van de cellen is en hoe de afgekeurde cellenhuizen weer operationeel gemaakt kunnen worden zodat de spreiding beter wordt. Er wordt ook aandacht besteed aan de ‘leef- en woonomstandigheden’ in de cellenhuizen, geven de hoofdofficieren aan. Maikoe bezocht onlangs het afgekeurde cellenhuis Moengo, dat volgens haar met een kleine investering in goede sanitaire voorzieningen weer bruikbaar kan worden. “Dit soort basale dingen moeten er wel zijn, maar op een of andere manier komt het niet van de grond. Het is een kwestie van prioriteiten stellen en financiën vrijmaken”, stelt de hoofdofficier. Albina en Moengo hebben nu geen cellenhuis. “Arrestanten worden geplaatst in de cellenhuizen van Commewijne zoals Meerzorg en Richelieu, waardoor deze overbelast worden”, zegt Maikoe.

Geen doorstroom
Het OM is voorstander van differentiatie van de populatie in de cellenhuizen. Het ziet liever dat een verdachte van een verkeersmisdrijf niet samen opgesloten wordt met bijvoorbeeld iemand die verdachte is in een zware berovingszaak.
Verdachten in voorarrest behoren naar het Huis van Bewaring te gaan. Veroordeelden met een gevangenisstraf krijgen de status van gedetineerde en moeten hun straf ondergaan in een inrichting. Vanwege de geringe uitstroom vanuit de Penitentiaire Inrichtingen geschiedt de instroom daar naar toe ook niet optimaal. Hierdoor blijven de gedetineerden samen met verdachten in de cellenhuizen. Sinds kort vindt er mondjesmaat een lichte doorstroming van wekelijks vijftien personen per keer plaats, waarbij personen die al gevonnist zijn voorkeur genieten. Dit gebeurt als de omstandigheden die mogelijkheid bieden.

Om het probleem van de overvolle cellen aan te pakken zijn er maatregelen getroffen door onder andere de richtlijnen voor insluiten aan te scherpen en alternatieve afwikkelingsmanieren  te overwegen in plaats van meteen in te sluiten. Een alternatieve aanpak is bijvoorbeeld door te praten met de mensen. De buurtmanager wordt vaak erbij gehaald. Volgens de openbare aanklagers willen mensen soms een klankbord waar ze hun problemen kunnen deponeren. Verder bestaat de optie van de hulpofficier die een waarschuwing geeft en afwikkeling volgens artikel 100 met de keuze voor boetebetaling en/of schadevergoeding.

Er is maar één cellenhuis voor vrouwen op Geyersvlijt, dat verre van ideaal is. District Nickerie heeft geen vrouwen cellenhuis. Voor de jeugdigen is het jeugddoorgangscentrum Opa Doeli in Paramaribo. Het OM vindt het raadzaam om de jeugdigen van de verre districten liever in hun eigen omgeving te houden (om niet van de familie geïsoleerd te worden). In Nickerie is woensdag een jeugddoorgangscentrum geopend.

Insluiten of niet?
Volgens de landelijke cijfers van het KPS zijn in de maand juli 542 personen aangehouden en 308 in verzekering gesteld. Eerder meldde het KPS over het tweede kwartaal 2024 in totaal 1.689 aanhoudingen, 973 personen in verzekering gesteld en had de politie 1.415 dossiers overhandigd aan het OM.
Bruining stelt dat mede vanwege de celcapaciteit het OM genoodzaakt is om extra afwegingen te maken bij het nemen van de beslissing: insluiten of niet? De hoofdofficieren weten dat hun beslissingen niet altijd begrepen worden door de gemeenschap en voor een onbevredigend gevoel zorgen. 

Maikoe: “Een krant heeft ooit gebracht dat ik een kippendief heb voorgebracht en schreef ‘Daarvoor heeft het OM wel tijd’. Wat er niet bij stond was hoeveel keer de persoon heeft gestolen en wat voor grote last hij voor de buurt was.” Je moet die afweging blijven maken, want die irritatie en frustratie bij de gemeenschap neemt met deze kleine herhalende gevallen toe. Benadeelden nemen soms het recht in eigen hand met het gevolg dat ze zelf verdachten van strafbare feiten worden, stellen de hoofdofficieren.

Dagvaarden en thuis afwachten
Een andere oplossing voor het probleem van de overbelaste cellenhuizen is voor de vervolging om de verdachte met een dagvaarding in vrijheid te stellen. Zij mogen de afhandeling van hun rechtszaak thuis afwachten in plaats van in de cel. Het mogelijke nadeel hiervan kan zijn dat de afwikkeling van de zaken langer kan duren in vergelijking met de zaken van verdachten die in detentie zitten.