Ultrabewerkt voedsel (UPF) vormt een toenemende bedreiging voor de volksgezondheid en vraagt om onmiddellijke actie. Dat stellen internationale experts in een omvangrijk overzicht van wetenschappelijke onderzoeken. Volgens hen verandert onze manier van eten drastisch: verse, onbewerkte voeding maakt steeds vaker plaats voor goedkope, sterk bewerkte producten. Dit zou het risico verhogen op diverse chronische aandoeningen, waaronder obesitas, diabetes en zelfs depressie.

In een publicatie roepen de onderzoekers overheden op om in te grijpen. Zij pleiten voor duidelijke waarschuwingen, hogere belastingen op UPF-producten en investeringen in de beschikbaarheid van voedzamere alternatieven. Tegelijkertijd wijzen sommige wetenschappers erop dat het overzicht geen sluitend bewijs levert dat UPF’s direct ziekten veroorzaken. Meer klinische studies zijn volgens hen nodig.

Voorbeelden van ultrabewerkte voeding zijn: worstjes, chips, koekjes, frisdranken, instantsoepen, ijs en veel soorten supermarktbrood.

Wereldwijd neemt de consumptie van deze industrieel vervaardigde producten snel toe. Onderzoek toont aan dat dit leidt tot een slechtere algehele voedselkwaliteit, door een overdaad aan suiker en ongezonde vetten en een tekort aan vezels en eiwitten. Het overzicht, samengesteld door 43 internationale experts op basis van 104 langetermijnstudies, legt verbanden tussen UPF’s en een verhoogd risico op ten minste 12 gezondheidsproblemen, waaronder hart- en vaatziekten, nierziekten, depressie en verhoogde sterfte.

Volgens professor Carlos Monteiro van de Universiteit van São Paulo – bedenker van het Nova-classificatiesysteem – verdringen ultrabewerkte producten wereldwijd verse en minimaal bewerkte voeding. Grote internationale voedselbedrijven spelen hierin een belangrijke rol door hun focus op winst, grootschalige marketing en politieke lobby om strengere gezondheidsmaatregelen te voorkomen.

Tegenstanders van de Nova-classificatie stellen echter dat de mate van bewerking niet alles zegt over hoe gezond een product is. Ook volkorenbrood, ontbijtgranen, magere yoghurt, vissticks en babymelk vallen onder UPF’s, terwijl ze wel voedingsstoffen bevatten die bijdragen aan een gezond dieet.

Statistiekexpert Kevin McConway benadrukt dat het gevonden verband geen oorzakelijk bewijs is. Er zijn volgens hem nog vele onduidelijkheden, bijvoorbeeld welke componenten van UPF’s precies bijdragen aan ziekte. Onderzoekers zoals prof. Jules Griffin wijzen bovendien op de voordelen van voedselbewerking en pleiten voor verder onderzoek naar de impact ervan op de gezondheid.

Coauteur dr. Phillip Baker van de Universiteit van Sydney vindt dat er ondanks hiaten in bewijsvoering wél actie nodig is, vergelijkbaar met de wereldwijde aanpak van de tabaksindustrie. Volgens hem mag het gebrek aan klinische studies geen reden zijn om maatregelen uit te stellen.

De voedingsindustrie benadrukt ondertussen dat UPF’s deel kunnen blijven uitmaken van een evenwichtig dieet. Volgens de Food and Drink Federation zijn producten de afgelopen jaren juist verbeterd, met aanzienlijk minder suiker en zout.

Het Britse Scientific Advisory Committee on Nutrition noemde de verbanden tussen UPF’s en ongunstige gezondheidseffecten eerder “zorgwekkend”, maar stelde dat het nog onduidelijk is of bewerking de oorzaak is of de vaak ongezonde samenstelling van deze producten.
Het huidige voedingsadvies blijft dan ook ongewijzigd: eet meer groenten, fruit en vezels, en beperk de inname van suiker, zout en verzadigde vetten.