Koning Charles III spreekt met premier van Jamaica, Andrew Holness, terwijl hij de premiers van het koninkrijk ontvangt in de 1844 Room in Buckingham Palace in Londen. (Archieffoto Reuters)
Veel Jamaicanen willen dat hun land koning Charles afschaft als staatshoofd. Een wetsvoorstel van de regering om dat te doen, heeft echter tot frustratie geleid bij critici van de monarchie. Zij vinden dat de verandering verder moet gaan en de koloniale banden moet verbreken.

Jamaica werd in 1962 onafhankelijk, maar net als dertien andere voormalige Britse koloniën heeft het land nog steeds de Britse monarch als staatshoofd.

De publieke opinie op het Caribische eiland met bijna 3 miljoen inwoners is al jaren aan het veranderen en in december presenteerde de regering van premier Andrew Holness een wetsvoorstel om koning Charles af te zetten.

Honderdduizenden tot slaaf gemaakte Afrikanen werden naar Jamaica verscheept tijdens de transatlantische slavernij, en veel geleerden en voorstanders zeggen dat de erfenis van slavernij en kolonialisme heeft geresulteerd in of een rol heeft gespeeld in blijvende ongelijkheden.

Groeiende oproepen van Afrikaanse en Caribische landen voor herstelbetalingen om het onrecht uit het verleden aan te pakken, hebben bijgedragen aan een verschuiving in sentiment in de regio.

Groot -Brittannië heeft tot nu toe oproepen tot herstelbetalingen afgewezen.

Over de kwestie van het verwijderen van de monarchie als staatshoofd, zegt Buckingham Palace doorgaans dat dergelijke zaken aan de lokale bevolking en politici zijn om te beslissen. Tijdens een bezoek aan de Bahama's in 2022 zei Prins William - die nu troonopvolger is - dat hij elke beslissing van Caribische landen over hun toekomst steunt en respecteert.

Het Jamaicaanse wetsvoorstel, dat deze of volgende maand in het parlement besproken zou kunnen worden, zou, als het wordt aangenomen, via een referendum moeten worden bekrachtigd.

Sommige critici, waaronder de oppositiepartij People's National Party (PNP), hebben al bezwaren geuit over de manier waarop een toekomstige president gekozen zou moeten worden, wat zijn of haar rol zou moeten zijn en welke rechtbank de hoogste beroepsinstantie van Jamaica zou moeten zijn.

Steven Golding, hoofd van de Universal Negro Improvement Association, die meer dan een eeuw geleden werd opgericht door de Jamaicaanse burgerrechtenleider Marcus Garvey, zei dat de groep en anderen al lang pleiten voor het verwijderen van "de laatste restanten van de koloniale navelstreng".

Maar hij voegde toe: "We moeten ervoor zorgen dat het geen cosmetische chirurgie is die wordt uitgevoerd... we willen niet het hebben van een Britse monarch... inruilen voor het hebben van een titulaire president. Ik zou graag een uitvoerende president zien, direct gekozen door het volk."

De al lang bestaande oproepen van sommige Jamaicanen om de monarchie af te schaffen, kregen meer kracht nadat Barbados, een andere voormalige kolonie in het Caribisch gebied, in 2021 de overleden koningin Elizabeth als staatshoofd afzette. Holness vertelde prins William tijdens een bezoek van de koninklijke familie in 2022 dat zijn land 'onafhankelijk' wilde zijn.

Uit een onderzoek van opiniepeiler Don Anderson uit 2022 bleek dat 56% van de bevolking in Jamaica de monarchie wilde afzetten, tegenover 40% tien jaar eerder.

Een president als staatshoofd
Volgens het wetsvoorstel van de regering zou de vertegenwoordiger van Charles in Jamaica, de gouverneur-generaal, worden vervangen door een president die door de premier in overleg met de oppositieleider wordt benoemd.

Als de twee het niet eens konden worden over een kandidaat, kon de oppositieleider een naam voorstellen. Als die niet werd geaccepteerd, kon de premier een kandidaat aanwijzen die vervolgens met een eenvoudige parlementaire meerderheid zou worden gekozen.

Donna Scott-Mottley, een woordvoerder voor justitie namens de PNP, zei dat het afzetten van Charles de "definitieve geboorte van een echte natie" zou zijn, maar dat de manier waarop de president volgens het wetsvoorstel zou worden gekozen "alles in gevaar zou brengen".

"Als u (de premier) wilt dat uw rechterhand president wordt, hoeft u alleen maar de nominatie in te dienen", vertelde Scott-Mottley aan Reuters.

Ook oud-premier PJ Patterson heeft zich tegen de maatregel uitgesproken. Hij zei dat de president een "marionet van de premier" zou zijn.

'Volledige dekolonisatie'
Het wetsvoorstel zal waarschijnlijk worden aangenomen in het lagerhuis, aangezien de regerende Jamaica Labour Party (JLP) momenteel over de vereiste tweederdemeerderheid beschikt. Er is echter minimaal één oppositiestem nodig als het wetsvoorstel naar het hogerhuis gaat.

Zelfs als het door het hogerhuis wordt afgewezen, kan het wetsvoorstel nog steeds worden voorgelegd aan een nationaal referendum, dat de regering volgend jaar hoopt te houden. Om het referendum te laten slagen, is tweederde van de stemmen nodig, in plaats van slechts een simpele meerderheid.

Als er dit jaar algemene verkiezingen worden gehouden, kan dit het proces vertragen.

Een ander twistpunt is de Privy Council in Londen, het hoogste hof van beroep voor Britse overzeese gebieden en sommige Commonwealth-landen.

Critici zeggen dat dit vervangen moet worden door het in Trinidad gevestigde Caribbean Court of Justice (CCJ).

Toegang tot de Privy Council kan duur en omslachtig zijn, aangezien degenen die hun zaak daar willen bepleiten een visum nodig hebben om naar Groot-Brittannië te reizen. Caribische landen zoals Barbados, Belize en Guyana hebben de Privy Council vervangen door de CCJ.

De Jamaicaanse regering heeft aangegeven dat zaken met betrekking tot het hof later in de 'gefaseerde hervorming' aan bod zullen komen en dat Jamaicanen er hun mening over kunnen geven.

Christopher Charles, hoogleraar politieke en sociale psychologie aan de University of the West Indies, zei dat het in stand houden van de Privy Council vergelijkbaar is met het willen scheiden terwijl je "een kamer in de echtelijke woning" houdt.

Scott-Mottley zei dat het "anachronistisch" zou zijn om Charles als monarch af te zetten, maar toch gebruik te maken van zijn hofhouding.

Voorstander van grondwetswijziging Haile Mika'el Cujo zei dat het behoud van de Geheime Raad mensen ervan zou kunnen weerhouden om te stemmen bij het referendum: "Mensen gaan daar niet mee instemmen."

Meningsverschillen over de Geheime Raad hebben ertoe geleid dat de PNP haar deelname aan de commissie die aan het wetsvoorstel werkt, heeft opgeschort.

"Wij geloven dat de tijd is aangebroken voor volledige dekolonisatie... niet stukje bij beetje, gedeeltelijk of gefaseerd", aldus Mark Golding, leider van de PNP.