Het lijkt alsof de politiek al een halve eeuw haar best doet om Suriname kapot te krijgen, maar de bevolking blijft overeind - soms wankelend, vaak geïrriteerd, maar nooit verslagen - dankzij haar vindingrijkheid en enthousiasme. Er is de afgelopen vijftig jaar weinig wezenlijks veranderd. Er kwamen een paar bruggen, maar verder werd het drukker, rommeliger, bouwvalliger en corrupter. Toch a kondre e draai, hoe stroef ook. Er is geen gebrek aan zonneschijn, bosbedekking en grondstoffen, alleen aan goed bestuur.

Af en toe is er goed nieuws. De hamer die definitief is neergeslagen in het 8 Decemberstrafproces. De volledige directie van de Melk Centrale die is opgepakt op verdenking van miljoenenfraude - niemand is nog veroordeeld, maar het hele land schrikt even wakker. Ook prettig om te lezen: mensen die bij Zanderij worden tegengehouden om te vertrekken omdat ze hun verkeersboete niet hebben betaald, en buren die inbrekers omsingelen en vastpakken, totdat de politie komt. Ondanks alles functioneert het land nog.

Corruptie is de nationale obsessie. Het bestaat omdat velen er baat bij hebben, anders was het allang gestopt. Het lage opleidingsniveau maakt het gemakkelijker om mensen om de tuin te leiden. Corruptie is vooral het gevolg van negatieve selectie: wie zich niet corrupt of loyaal gedraagt wordt uit het systeem verstoten. Alleen jaknikkers, incompetente en loyale personen klimmen omhoog. De betere worden eruit gewerkt. De remedie - een open deur - is openheid en transparantie.

Regeringen geven meer uit dan ze verdienen. Het doel is kortzichtig: hoe win je de volgende verkiezingen. Afspraken over leningen en schuldenplafonds worden niet nageleefd. Discipline ontbreekt. Wie kent nog Sparen is de kunst uit Wij en de wereld, dat gaat over zelfbeheersing, vooruitdenken en verantwoordelijkheid nemen? De overheid leeft op krediet: “Zet het maar op de rekening!”. Wie dan leeft, die dan zorgt.

Nieuwe schulden lossen oude schulden af. In 2025 kunnen meer risico’s worden genomen met het oog op de glinsterende olie aan de horizon. Zolang het verstand maar niet verdampt wanneer de petrodollars binnenstromen. De president is een pelgrim op het pad tegen corruptie. Het is zwaar. Goud verdwijnt, miljoenen aan uitkeringen voor de armen lekken weg en percelen verdwijnen. Een selectieve aanpak van corruptie zou de pelgrimstocht van de president behoorlijk kunnen bederven.

Het verkeer weerspiegelt de maatschappij: rommelig, onvoldoende respect voor regels, onvoldoende handhaving, gaten en kuilen, sociale ongelijkheid (luxe en aftandse auto’s). Brommers, snelheidsduivels en dronken bestuurders duiken plotseling links en rechts op. Je mag zelf bedenken hoe je een druk kruispunt oversteekt wanneer je geen voorrang hebt: met gebaren, toeteren, knipperen met je lichten, brutaal boren, of alle vier. Schuwe automobilisten slaan zoveel mogelijk linksaf en nemen een omweg. Gelukkig is iedereen doorgaans vriendelijk en behulpzaam. Meer verkeerslichten zouden de verkeersstress flink verminderen.

Vriendjespolitiek is een gebed zonder end. Winston, met zijn wiskunde, Diana, met haar bouwkunde, Melvin, met zijn techniek, Rosita, met haar bestuurskunde, vinden geen baan, terwijl ze uitstekend geknipt zijn voor een baan. Voor velen is ‘friends and family’ en ‘grijpen wat je grijpen kunt’ de beste strategie. Zwartwerken of informele handel is vaak de enige manier om armoede te vermijden, omdat de overheid faalt.

Criminelen zijn zo intelligent dat ze precies weten in te breken bij mensen waar tienduizenden euro’s en dollars in huis liggen. De eigenaar ziet zijn geld meestal nooit meer terug. De criminelen zijn parasieten die leven van andermans werk. Mensen zijn zo boos over de onveiligheid dat ze het niet erg zouden vinden als de politie de criminelen “krachtdadig arresteert”, dus ze eerst een flink pakslaag geeft voor ze in de boeien te slaan en mee te nemen.

Suriname heeft meer rijke mensen nodig. Rijk zijn is geen schande, tenzij de rijkdom is vergaard door diefstal of corruptie. Rijk zijn betekent: je hebt hard gewerkt, je hebt talent of je hebt geluk gehad. Het is slecht om jaloers te zijn op rijke mensen en hun bezittingen te vernielen of te stelen. Jaloezie is alleen goed als het je prikkelt om zelf ook rijk te worden. Wie rijk is en investeert, tilt anderen mee omhoog.

De overheid is een trage dienstverlener. Soms word je met tegenzin geholpen door iemand die er niet uitgeslapen uitziet. Een gebrek aan kennis en kunde wordt vaak gecompenseerd door een lieve, kinderlijke beleefdheid. De particuliere sector werkt strakker, sneller en preciezer en behandelt je als een koning(in).

Suriname is niet kapot te krijgen, niet omdat de politiek sterk is, maar omdat de mensen dat zijn. Er zijn nog veel tekortkomingen die verbeterd moeten worden, maar Surinamers zijn vrolijk en veerkrachtig, helpen elkaar en bovenal houden ze van hun vrijheid. Als ze worden uitgedaagd, zullen ze vechten om die te behouden.

D. Balraadjsing