Documentaire staatkundige onafhankelijkheid Suriname

Elk jaar is de dag van de Republiek, 25 november, een uitgesproken moment om gevoelens te delen over de staat van het land met de telkens terugkerende vraag ‘waar kunnen we trots op zijn, wat kan beter en wat baart ons zorgen.’ We blikken terug en kijken vooruit.

Als het gaat om terugblikken; een paar weken geleden stuitte ik op twee cassettebandjes in mijn archief met een radiodocumentaire in drie afleveringen over de totstandkoming van de staatkundige onafhankelijkheid van Suriname. Ik maakte deze documentaire voor het welbekende radioprogramma Zorg en Hoop van de NOS, aan de hand van nieuwsfragmenten uit het archief van Beeld en Geluid in Hilversum, ter gelegenheid van tien jaar onafhankelijkheid. Met dank aan Radio Apintie wordt deze historische documentaire na 32 jaar voor het eerst weer uitgezonden – nu als een geheel van anderhalf uur - op zaterdag 25 november om 10.00 uur Surinaamse tijd, als bijdrage aan de viering van Srefidensi.

Het laatste hoofdstuk
Bij het maken van deze documentaire waarbij de ontwikkelingen chronologisch worden verteld, vond ik inspiratie uit het boekHet laatste hoofdstuk van de journalist Benny Ooft. Hij schreef een verslag van de politieke besprekingen tussen Den Haag en Paramaribo over de onafhankelijkheid van Suriname. Benny Ooft volgde vooral de gang van zaken in Nederland met onder meer de beslissende debatten in de Tweede Kamer in Den Haag, in de laatste week van oktober 1975.

Het boek werd in 1977 uitgegeven door de Landelijke Federatie van Welzijnsinstellingen voor Surinamers. In Paramaribo becommentarieerde vooral de journalist Rudi Kross de politieke ontwikkelingen daar. Hij was veel in Nederlandse media te beluisteren met zijn politiek commentaar en analyse van de ontwikkelingen. De documentaire bevat natuurlijk ook de historische fragmenten van het beslissende debat in de Staten van Suriname toen de grondwet werd aangenomen met algemene stemmen en toen premier Henck Arron aan oppositieleider Jagernath Lachmon, verkiezingen binnen acht maanden beloofde.

In 1985 met nu ook de herdenking van vijf jaar staatsgreep, blikte Benny Ooft met een nieuw boek Suriname 10 jaar verder terug op het land dat hij vanaf 1973 zo intensief had gevolgd. “Mijn standpunt is dat alles wat zich in deze periode heeft voorgedaan geduid moet worden als een proces waarin de Surinaamse mens langzaam en vaak tegen wil en dank, een proces van verzelfstandiging doormaakt en mijn hoop is dat dit alles niet voor niets is en te eniger tijd tot resultaat zal hebben een Surinaamse maatschappij waarin eenheid en solidariteit het Surinaamse volk een redelijke kans op overleven bieden.”

De journalist Rudi Kross schreef in 1987 zijn memoires in het boek Anders maakt het leven je dood – de dreigende verdwijning van de staat Suriname. Kross beschouwt zijn naaste vrienden, de journalist Jozef Slagveer en de legendarische vakbondsleider Cyrill Daal als postume medeauteurs vanwege hun onophoudelijke pogingen om de ‘volksfamilie’ bijeen te houden. Beide oud-collega’s leven niet meer.

Update van onze geschiedenis
Als fanatieke radiomaker vind ik dat veel Surinamers goud waard zijn omdat ze voor de microfoon boeiend de verhalen kunnen vertellen. Vooral de ouderen zijn met radio opgegroeid en zijn erg auditief ingesteld. De luisteraar wil niet alleen weten wat er verteld wordt, maar vooral met welke emotie. Zo heb ik intens genoten toen ik in 1999 ter gelegenheid van de intrede van het millennium een programma maakte met oud-president Johan Ferrier. Alleen al de manier waarop en de woorden waarmee hij een eindejaarwens uitsprak raakten mij diep. De radiodocumentaire over onze staatkundige onafhankelijkheid is mijn bijdrage geweest aan de vastlegging van dit deel van onze geschiedenis.

Maar lang niet alles over die tijd is uitputtend vastgelegd. Er zijn nog steeds hiaten, bijvoorbeeld over de migratie van Javanen naar Nederland waar Paul Somohardjo leiding aan gaf. Een update is noodzakelijk voor aanvullende visies en meningen, omdat de generatie die vóór en na 1975 het roer van Staat in handen had, aan het uitsterven is. Ik was daarom verheugd toen in november 2014 de biografie over Henck Arron – man van het moment verscheen. Het boek verschafte mij nieuwe inzichten over het onafhankelijkheidsproces, verteld door de man die hieraan leiding gaf.

Voor het – later - kunnen schrijven van de eerdergenoemde update van de Surinaamse geschiedenis, vind ik het bij de viering van 42 jaar Republiek Suriname van belang nog eens te benadrukken dat de vorige en de huidige president er werk van maken hun memoires te laten vastleggen. Met Jagernath Lachmon had ik in 2001 schriftelijk getekend voor geheimhouding, bewaring van het interview bij een notaris en publicatie na de dood. Ik heb mij hieraan gehouden. Misschien is dit een idee voor politici en andere personen in de publieke sector die nu niet vrijuit willen/kunnen praten, maar wel hun bijdrage willen leveren aan onze geschiedenis voor de toekomstige generatie van Suriname.

Roy.khemradj@gmail.com

Radiodocumentaire De staatkundige onafhankelijkheid van Suriname, zaterdag 25 november om 10:00 uur op radio Apintie. Via internet voor luisteraars in Nederland om 14:00 uur.