De Duitse conservatieve kandidaat voor bondskanselier en leider van de CDU, Friedrich Merz, en Markus Soeder, premier van de deelstaat Beieren en leider van de CSU, betreden het podium nadat de exitpollresultaten voor de algemene verkiezingen van 2025 zijn bekendgemaakt, in Berlijn, Duitsland. (Foto: Reuters)
De Duitse conservatieven hebben zondag de nationale verkiezingen gewonnen, maar door een ongelijke stemming behaalde de extreemrechtse partij Alternative für Deutschland (AfD) haar beste resultaat ooit: de tweede plaats. Ook werd conservatieve leider Friedrich Merz geconfronteerd met rommelige coalitieonderhandelingen.

Merz, die geen eerdere ervaring heeft in een functie, zal waarschijnlijk bondskanselier worden terwijl de grootste economie van Europa in zwaar weer verkeert, de samenleving verdeeld is over migratie en de veiligheid klem zit tussen een confronterende VS en een assertief Rusland en China.

Nadat de ongeliefde coalitie van de zittende partij van Olaf Scholz is ingestort, moet de 69-jarige Merz een coalitie smeden uit een gefragmenteerd parlement. Dit proces kan maanden duren.

Zijn conservatieve blok en andere gevestigde partijen sluiten een samenwerking met de AfD uit, een partij die de steun geniet van Amerikaanse figuren als miljardair Elon Musk.

Merz nam het na zijn overwinning in botte opmerkingen op tegen de VS. Hij bekritiseerde de "uiterst schandalige" opmerkingen die tijdens de campagne uit Washington kwamen en vergeleek deze met vijandige interventies van Rusland.

"We staan ​​dus onder zo'n enorme druk van twee kanten dat mijn absolute prioriteit nu is om eenheid in Europa te bereiken. Het is mogelijk om eenheid in Europa te creëren," vertelde hij aan een rondetafelgesprek met andere leiders.

Merz' aanval op de VS vond plaats ondanks het feit dat president Donald Trump de conservatieve overwinning verwelkomde.

"Net als de VS zijn de mensen in Duitsland de agenda van het gebrek aan gezond verstand zat, vooral op het gebied van energie en immigratie, die al zoveel jaren de boventoon voert", schreef Trump op Truth Social.

Merz, die tot nu toe werd gezien als een atlantist, zei dat Trump had laten zien dat zijn regering "grotendeels onverschillig staat tegenover het lot van Europa".

Merz voegde toe: "De absolute prioriteit zal zijn om Europa zo snel mogelijk te versterken, zodat we stap voor stap echte onafhankelijkheid van de VS kunnen bereiken."

Hij waagde het zelfs om te vragen of de volgende top van de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie, die al tientallen jaren de basis vormt voor de veiligheid van Europa, nog steeds "de NAVO in haar huidige vorm" zou zien.

Na een campagne vol gewelddadige aanvallen, waarbij mensen met een migrantenachtergrond werden gearresteerd, behaalde het conservatieve blok CDU/CSU 28,5% van de stemmen, gevolgd door de AfD met 20,5%, zo blijkt uit een prognose die om 21:46 uur door de omroep ZDF werd gepubliceerd.

De AfD, die naar verwachting haar score ten opzichte van de vorige stemming zal verdubbelen, zag de uitslag van zondag als slechts het begin.

"Wij blijven ons inzetten om een ​​regering te vormen", vertelde leider Alice Weidel haar aanhangers, en voegde eraan toe: "De volgende keer zijn wij de eersten."

Merz' jongleeract
Merz gaat coalitiegesprekken in zonder een sterke onderhandelingshand. Hoewel zijn CDU/CSU als grootste blok naar voren kwam, behaalde het zijn op één na slechtste resultaat na de oorlog.

Het is nog onduidelijk of Merz één of twee partners nodig heeft om een ​​meerderheid te vormen. Ook het lot van kleinere partijen is onduidelijk, wat de parlementaire rekenkunde in de war kan schoppen.

Een coalitie met drie partijen zou waarschijnlijk veel lastiger zijn en het zou de mogelijkheid van Duitsland om duidelijk leiderschap te tonen, belemmeren.

De sociaaldemocraten (SPD) van bondskanselier Scholz behaalden hun slechtste resultaat sinds de Tweede Wereldoorlog, met 16,5% van de stemmen. Scholz gaf een "bitter" resultaat toe, volgens de ZDF-prognose, terwijl de Groenen op 11,9% stonden.

Sterke steun, vooral van jongere kiezers, zorgde ervoor dat de extreemlinkse partij Die Linke 8,7% van de stemmen behaalde.

De vrije Democraten (FDP) en de nieuwkomer Sahra Wagenknecht Alliance (BSW) schommelden rond de kiesdrempel van 5% om het parlement te betreden.

De opkomst van kiezers was met 83% het hoogst sinds de hereniging in 1990, volgens exitpolls. Mannelijke kiezers neigden meer naar rechts, terwijl vrouwelijke kiezers een sterkere steun toonden voor linkse partijen.

"Een coalitie van drie partijen loopt het risico op meer aanmoddering en meer stagnatie, tenzij alle betrokken partijen beseffen dat dit de laatste kans is om verandering teweeg te brengen en te voorkomen dat de AfD sterker wordt", aldus Carsten Brzeski, wereldwijd hoofd macro bij ING.

"Zolang de nieuwe regering geen grote veranderingen teweegbrengt, zullen ook buitenlandse investeringen worden afgeremd, wat de economische vooruitzichten van Duitsland zal verslechteren."

Beheerder Scholz
Merz is een brutale economische liberaal die de conservatieven naar rechts heeft gestuwd. Hij wordt gezien als het tegenovergestelde van de voormalige conservatieve bondskanselier Angela Merkel, die 16 jaar lang aan de macht was in Duitsland.

Merz steunt voorwaardelijk de uitrusting van Oekraïne met Taurus-raketten met een groter bereik, een stap waar de regering van Scholz voor terugdeinsde, en hij beschouwt Europa als stevig verankerd in de NAVO.

De verkiezingen van zondag vonden plaats nadat Scholz in november vorig jaar zijn coalitie bestaande uit zijn SPD, de Groenen en de marktgezinde FDP had laten vallen vanwege een conflict over de begrotingsuitgaven.

Door de langdurige coalitieonderhandelingen zou Scholz maandenlang in een interim-functie kunnen blijven, waardoor dringend noodzakelijke beleidsmaatregelen om de Duitse economie nieuw leven in te blazen, na twee opeenvolgende jaren van krimp en terwijl bedrijven het moeilijk hebben tegen concurrenten van over de hele wereld, worden uitgesteld.

Een vertraging zou bovendien een leiderschapsvacuüm in het hart van Europa creëren, terwijl er tegelijkertijd met een hele reeks uitdagingen wordt geworsteld. Denk bijvoorbeeld aan Trumps dreiging met een handelsoorlog en zijn pogingen om een ​​staakt-het-vuren voor Oekraïne te versnellen zonder Europese betrokkenheid.

Duitsers zijn nu pessimistischer over hun levensstandaard dan ooit sinds de financiële crisis in 2008.

Ook de houding ten opzichte van migratie is verhard. Dat is een ingrijpende verandering in het Duitse publieke sentiment sinds de 'Vluchtelingen welkom'-cultuur tijdens de Europese migrantencrisis in 2015. De AfD heeft dat zowel gestimuleerd als in goede banen geleid.