Russische Alexei Navalny, van vergiftiging tot dood in gevangenis

De Russische oppositieleider Alexei Navalny is overleden in de strafkolonie in het Noordpoolgebied, waar hij een gevangenisstraf van 19 jaar uitzat. Gevangenisautoriteiten hebben vanmorgen zijn dood bekendgemaakt. Navalny verloor vrijdag na een wandeling het bewustzijn en kon niet meer worden gereanimeerd door medici, aldus de gevangenisdienst.

De 47-jarige was de meest prominente criticus van de Russische president Vladimir Putin en bracht de afgelopen jaren een groot deel van zijn tijd door in de gevangenis of aan het herstellen van aanvallen, waaronder een bijna dodelijke vergiftiging die de aandacht van de wereld trok en emblematisch werd voor de risico’s waarmee de tegenstanders van het Kremlin te maken hebben.

Een blik op enkele van de belangrijkste momenten in zijn leven sinds die vergiftiging.

20 augustus 2020 – Navalny wordt in het ziekenhuis opgenomen in de Siberische stad Omsk, nadat hij ziek werd en het bewustzijn verloor tijdens een binnenlandse vlucht boven Siberië. De woordvoerder van Navalny zegt dat hij vergiftigd is, misschien door een kopje thee dat hij dronk vóór het opstijgen vanaf de luchthaven Bogashevo in Tomsk, maar Russische artsen die hem behandelden zeggen dat ze "geen spoor" in zijn bloed of urine hebben gevonden.

22 augustus 2020 – Navalny wordt voor behandeling naar het Charite-ziekenhuis in de Duitse hoofdstad Berlijn gebracht. Het Russische medische team dat hem behandelde, had aanvankelijk zijn transport geweigerd, maar hem later vrijgelaten. Duitse artsen zeggen dat uit hun tests blijkt dat Navalny vergiftigd was.

2 september 2020 – Duitse functionarissen zeggen dat er "ondubbelzinnig bewijs" is dat Navalny werd vergiftigd met een Novichok-zenuwgas uit het Sovjettijdperk. Kanselier Angela Merkel zegt dat Navalny het slachtoffer is van een poging tot moord, en voegt eraan toe dat er "serieuze vragen zijn die alleen de Russische regering kan en moet beantwoorden". Internationale oproepen tot een onderzoek naar het incident nemen toe.

3 september 2020 – Het Kremlin verwerpt beweringen, inclusief die van Navalny’s team, dat Moskou achter de vergiftiging zat.

4 september 2020 – Een Russische toxicoloog zegt dat de gezondheid van Navalny had kunnen verslechteren als gevolg van een dieet, stress of vermoeidheid, en hield vol dat er geen gif in zijn lichaam was gevonden.

7 september 2020 – Duitse artsen zeggen dat Navalny uit een kunstmatige coma is ontwaakt.

11-13 september 2020 – Rusland houdt lokale verkiezingen, waarbij Navalny’s bondgenoten winst boeken in Siberische steden.

14 september 2020 – Laboratoria in Frankrijk en Zweden bevestigen de bevindingen van Duitsland dat Navalny vergiftigd was met een Novichok-zenuwgas. De Franse president Emmanuel Macron dringt er bij Putin op aan om licht te werpen op de "poging tot moord", maar de Russische leider veroordeelt alleen wat hij omschrijft als "ongefundeerde" beschuldigingen.

15 september 2020 – Navalny plaatst een bericht op Instagram waarin hij zegt dat hij zonder hulp kan ademen. Hij voegt een foto toe van zichzelf, terwijl hij rechtop in zijn ziekenhuisbed zit en er uitgemergeld uitziet, met zijn vrouw Yulia en twee kinderen.

17 september 2020 – De assistenten van Navalny zeggen dat ze Novichok-sporen hebben ontdekt op een fles die is meegenomen uit het hotel in Siberië waar hij verbleef voordat hij ziek werd.

21 september 2020 – Navalny zegt dat westerse laboratoria Novichok-sporen in en op zijn lichaam hebben gevonden, en hij eist dat Moskou zijn kleren teruggeeft vanaf de dag dat hij ziek werd.

22 september 2020 – Navalny wordt uit het ziekenhuis ontslagen en artsen zeggen dat "volledig herstel mogelijk is." Het Kremlin zegt dat Navalny welkom is om terug te keren naar Moskou, terwijl zijn woordvoerder zegt dat Rusland zijn bezittingen heeft bevroren, terwijl hij in coma lag.

1 oktober 2020 – Navalny beschuldigt Putin ervan achter zijn vergiftiging te zitten en zegt dat hij de Russische president niet het genoegen zal schenken in ballingschap te leven. Putin's-woordvoerder Dmitry Peskov beschuldigt Navalny ervan voor de CIA te werken en noemt zijn beweringen "ongegrond en onaanvaardbaar"”.

14 december 2020 – Onder verwijzing naar vluchtgegevens en geolocatiegegevens van mobiele telefoons publiceren de onderzoekswebsite Bellingcat en het Russische mediakanaal The Insider, de resultaten van een gezamenlijk onderzoek naar de vergiftiging van Navalny. In samenwerking met Der Spiegel en CNN en gesteund door Navalny, rapporteren zij dat ze een team van moordenaars van de Russische FSB-veiligheidsdienst hebben geïdentificeerd die Navalny al jaren stalken. Er worden inlichtingenofficieren en giflaboratoria genoemd die naar eigen zeggen achter de operatie zaten.

21 december 2020 - Navalny geeft een opname vrij waarin hij een FSB-agent lijkt te misleiden om te bekennen dat hij hem probeerde te vermoorden door gif in zijn onderbroek te stoppen. De FSB hekelt de videoclip van het telefoongesprek als "fake".

28 december 2020 – De Russische gevangenisdienst stelt Navalny op het laatste moment een ultimatum en zegt hem onmiddellijk terug te vliegen uit Duitsland en zich de volgende ochtend te melden bij een kantoor in Moskou. De gevangenisdienst waarschuwt Navalny dat hij gevangenisstraf zal krijgen als hij na de deadline terugkeert. De woordvoerder van Navalny zegt dat het voor hem onmogelijk is om op tijd terug te keren, eraan toevoegend dat hij nog steeds aan het herstellen is van zijn vergiftiging, en beschuldigt de gevangenisdienst ervan te handelen op bevel van het Kremlin.

12 januari 2021 – Uit gerechtelijke documenten blijkt dat een Russische rechter werd gevraagd Navalny bij verstek gevangen te zetten, onder meer wegens het overtreden van de voorwaarden van een voorwaardelijke straf.

13 januari 2021 – Navalny plaatst een video op Instagram waarin hij plannen aankondigt om terug te keren naar Rusland. "Het was nooit de vraag of ik wel of niet zou terugkeren, simpelweg omdat ik nooit ben weggegaan. Ik belandde in Duitsland nadat ik op de intensive care was beland, om één reden: ze probeerden me te vermoorden", zegt hij.

17 januari 2021 – Navalny vliegt vanuit Duitsland naar Rusland. Hij wordt kort na de landing op de luchthaven Sheremetyevo in Moskou gearresteerd. De arrestatie lokt veroordeling uit van verschillende Europese en wereldmachten en een koor van oproepen tot zijn onmiddellijke vrijlating.

18 januari 2021 – Een Russische rechter laat Navalny dertig dagen in voorlopige hechtenis zitten wegens het overtreden van de voorwaarden van zijn voorwaardelijke gevangenisstraf tijdens een haastig georganiseerde rechtszitting in een politiebureau aan de rand van Moskou. Navalny roept de Russen op om de straat op te gaan uit protest tegen het besluit. "Wees niet bang. De straat op gaan. Ga niet voor mij uit. Ga voor jezelf en je toekomst", zegt hij in een video die op sociale media is gepubliceerd.

2 februari 2021 – Een rechtbank in Moskou beveelt Navalny om twee en een half jaar gevangenisstraf uit te zitten wegens schending van zijn voorwaardelijke vrijlating. Terwijl hij in de gevangenis zit, voert Navalny een hongerstaking van drie weken uit om te protesteren tegen een gebrek aan medische behandeling en slaap.

9 juni 2021 – Een rechtbank in Moskou verbiedt Navalny’s Stichting voor de Bestrijding van Corruptie en ongeveer veertig regionale kantoren, beschrijft ze als "extremistisch" en sluit feitelijk zijn politieke netwerk af. Naaste medewerkers en teamleden worden vervolgd en verlaten Rusland onder druk. Navalny onderhoudt contact met zijn advocaten en team uit de gevangenis, en zij werken zijn sociale media-accounts bij.

24 februari 2022 – Rusland valt Oekraïne binnen. Navalny veroordeelt de oorlog in berichten op sociale media vanuit de gevangenis en tijdens zijn rechtszittingen.

22 maart 2022 – Navalny wordt veroordeeld tot een extra gevangenisstraf van negen jaar wegens verduistering en minachting van de rechtbank in een zaak die zijn aanhangers afwijzen als verzonnen. Hij wordt overgebracht naar een streng beveiligde gevangenis in de regio Vladimir in het westen van Rusland.

11 juli 2022 – Het team van Navalny kondigt de herlancering aan van zijn anticorruptiestichting als een internationale organisatie met een adviesraad. Navalny blijft rechtszaken aanspannen vanuit de gevangenis en probeert in de gevangenis een vakbond op te richten. Als reactie daarop plaatsen gevangenisfunctionarissen hem regelmatig in eenzame opsluiting wegens vermeende disciplinaire overtredingen, zoals het niet goed dichtknopen van zijn kledingstuk of het niet wassen van zijn gezicht op een bepaald tijdstip.

11 januari 2023 – Meer dan 400 Russische artsen ondertekenen een open brief aan Putin, waarin ze aandringen op een einde aan wat zij zeggen dat de gevangenisomstandigheden voor Navalny beledigend zijn, na berichten dat hem basismedicatie werd ontzegd nadat hij de griep had gekregen. Zijn team uit zijn zorgen over zijn gezondheid en zei in april dat hij acute maagpijn heeft en vermoedt dat hij langzaam vergiftigd wordt.

12 maart 2023 – De film Navalny over de aanslag op het leven van de oppositieleider wint de Oscar voor beste documentaire.

13 april 2023 – Navalny kampt in de gevangenis met hevige maagpijn die volgens zijn woordvoerder Kira Yarmysh het gevolg zou kunnen zijn van een langzaam werkend gif. Het gevangenisvoedsel, voegt ze eraan toe, verergert zijn buikpijn. Maar de autoriteiten, zegt ze, staan hem niet toe ander voedsel te kopen of te eten.

26 april 2023 – Navalny verschijnt tijdens een hoorzitting vanuit de gevangenis op een videoverbinding en zegt dat hij te maken krijgt met nieuwe aanklachten van 'extremisme' en 'terrorisme' die hem de rest van zijn leven achter de tralies kunnen houden. Hij voegt er sardonisch aan toe dat de beschuldigingen impliceren dat "ik terreuraanslagen uitvoer terwijl ik in de gevangenis zit."

19 juni 2023 – Het proces begint in een geïmproviseerde rechtszaal in strafkolonie nummer 6, waar Navalny wordt vastgehouden. Kort nadat het proces is begonnen, sluit de rechter het proces voor het publiek en de media, ondanks de eis van Navalny om het proces open te houden.

20 juli 2023 – De aanklager vraagt in zijn slotpleidooi de rechtbank om Navalny te veroordelen tot 20 jaar gevangenisstraf, meldt het team van de politicus. Navalny zegt in een volgende verklaring dat hij verwacht dat zijn straf "enorme, … een stalinistische term" zal zijn, verwijzend naar de Sovjetleider Jozef Stalin.

4 augustus 2023 – Navalny wordt veroordeeld en krijgt een gevangenisstraf van 19 jaar.

11 december 2023 – Navalny’s verblijfplaats is onbekend omdat ambtenaren van de strafkolonie Vladimir, waar hij zijn straf uitzit, aan een van zijn advocaten vertellen dat hij niet langer op de lijst van gevangenen staat, zegt zijn woordvoerder.

15 december 2023 – Navalny-bondgenoten zeggen dat zijn advocaat in de rechtbank te horen krijgt dat de politicus is overgebracht uit de strafkolonie ten oosten van Moskou, waar hij een gevangenisstraf heeft uitgezeten. Maar de assistenten van Navalny zeggen dat hen niet is verteld waar hij naartoe is gebracht. Het Kremlin zegt dat het "een informatie" heeft .

25 december 2023 – Medewerkers van Navalny zeggen dat hij is gelokaliseerd in een gevangeniskolonie boven de poolcirkel, bijna drie weken nadat het contact met hem was verbroken.

26 december 2023 – Navalny geeft een sardonische verklaring af over zijn overplaatsing naar de gevangeniskolonie met de bijnaam de 'Polar Wolf', het eerste nieuws van hem sinds zijn medewerkers het contact met hem verloren.

9 januari 2024 – Navalny zegt op sociale media dat ambtenaren van de Arctische strafkolonie hem vanwege een kleine overtreding in een kleine strafcel hebben opgesloten.

10 januari 2024 – Een glimlachende en grappenmakende Navalny verschijnt voor de rechtbank via een videoverbinding vanuit de strafkolonie in het Noordpoolgebied, de eerste keer dat de Russische oppositieleider voor de camera wordt gezien sinds zijn overbrenging naar de afgelegen gevangenis.

1 februari 2024 – In een verklaring op sociale media dringt Navalny er bij de Russen op aan om tijdens de presidentsverkiezingen in maart tegen Putin te protesteren door op een specifiek tijdstip op de verkiezingsdag te stemmen.

15 februari 2024 – Navalny is voor het laatst in het openbaar gezien wanneer hij via een videoverbinding verschijnt tijdens een rechtszitting. Hij vraagt de rechter gekscherend om een deel van het 'enorme salaris' van de jurist over te dragen aan Navalny, omdat zijn geld bijna op is.

16 februari 2024 – Navalny sterft, melden de staatsmedia, daarbij verwijzend naar de gevangenisdienst.