Ingezonden: Ronde Surinaamse 'R' zal spoedig verdwijnen

Taalwetenschappers, maar ook leerkrachten, én de eenvoudige man op straat zal het reeds zijn opgevallen dat het Surinaams-Nederlands sterk beïnvloed wordt door diverse talen. Dit is geen vreemd verschijnsel. De laatste jaren wordt het Surinaams-Nederlands echter minder beïnvloed door de lokale talen zoals het Sranan, het Sarnami, het Aucaans etc. De beïnvloeding komt vermoedelijk meer van het Nederlands dat door Surinamers in Nederland gesproken wordt. Een variatie die het dichtstbij het accent van de authentieke Nederlander is. In feite is deze laatste stelling niet geheel juist, omdat de authentieke Nederlanders nuanceringen laten horen bij de uitspraak. Afhankelijk van het gebied waar zij vandaan komen, is het accent voor een belangrijk deel bepaald. Ik ga echter uit van een gemiddelde uitspraak van de authentieke Nederlander ten opzichte van andere groepen die dezelfde taal spreken.

De brouwende 'R'
Een algemeen kenmerkende klank die te horen is bij de authentieke Nederlander, is een soort brouwende 'R'. De Surinamers in Suriname spreken de 'R' echt rond en duidelijk uit. Echter horen wij de laatste jaren vooral bij jongeren van haast elke etnische groep een soort brouwende 'R'.
Het valt voorts op dat de Javaanse en de Hindoestaanse groep het meest het nieuwe verklanken van de 'R' in het Surinaams-Nederlands hanteren of laten horen. Ik heb de neiging te kijken naar de lippenbeweging wanneer ik de jongeren de 'R' hoor verklanken. Ik merk op dat de tong of naar achteren of tegen de tanden van de onderkaak gedrukt wordt. In elk geval worden extra moeite getroost om de 'R' anders uit te spreken.

Geen waardeoordeel
Ik spreek geen waardeoordeel uit over het wel of niet mooi klinken van de soort brouwende 'R' die de jongeren thans laten horen. Ik ben realist genoeg om te beseffen dat taal steeds onderhevig is aan dynamisch proces voor wat betreft spelling, uitspraak etc. Het is echter interessant te weten waarom op bepaald moment er gekozen wordt om een uitspraak van een andere taal of taalvariatie over te nemen. Is dit een spontane en logische actie van de beïnvloeding van het Surinaams-Nederlands door een andere taal of taalvariatie? Of heeft dit te maken met een doelbewuste overname als gevolg van een stukje minderwaardigheidsgevoel? Denkt men dat de 'R' niet goed of mooi uitgesproken wordt? Of vindt men de verklanken van de 'R' door andere groepen beter?

Ik zeg dit alles omdat het bijvoorbeeld bekend is in Suriname dat de Javanen de 'R' op een, wat ik noem zeer scherpe manier uitspreken, een manier die door andere Surinamers spottend en plagend wordt nagebootst in toneelstukken of in moppen. Kennelijk hebben de Javanen bewust gewerkt aan zich ontdoen van het scherpe verklanken van de 'R'. Ik hoop niet dat zij minderwaardigheid gekoppeld hebben aan de wijze/vorm van verklanken van de 'R',omdat het bedoelde verklanken gerelateerd is aan de moedertaal: het Javaans. Hoe het ook zij, het zal mijns inziens van belang zijn als taalwetenschappers actie ondernemen, om dit interessante onderwerp aan een nader onderzoek te onderwerpen.

Beïnvloeding van de' R'
Ik denk dat zowel de variatie die de Surinamers in Nederland spreken als de Amerikaans-Engelse taal het Nederlands in Suriname over het algemeen beïnvloedt. Het valt op dat de Amerikanen, vooral de witte Amerikanen ook een soort brouwende 'R' laten horen. De films die vertoond worden of de persoonlijke contacten kunnen maken dat deze uitspraak overgenomen wordt door onze jongeren. Ik praat steeds over de jongeren,omdat de oudere Surinamers vanaf 30 jaar nog steeds de echte ronde 'R' uitspreken. In elk geval zal binnen enkele decennia de ronde 'R' uit het Surinaams-Nederlands verdwijnen, althans dat is mijn inschatting.

Opmerking:
Voor het doen publiceren van dit artikel, heb ik met enkele vrienden onder wie twee neerlandici dit vraagstuk besproken. Een belangrijke opmerking van een van deze vrienden is geweest dat een Surinamer die slechts een jaartje
In Nederland vertoefd had als een bakra (autochtone Nederlander) sprak. Bij deze persoon ging het niet alleen om de brouwende 'R'. Deze persoon wordt door de bedoelde vrouwelijke vriend gezien als een duidelijk voorbeeld van een identificatieproces.
Alleen een brouwende 'R' is teken van een spraakgebrek zegt de voornoemde vriend. Een andere vrouwelijke vriend merkt op dat de onderhavige tendens die in dit artikel benaderd is te maken heeft met louter aanstellerij. Ik weet het niet,maar er is iets aan de hand.
Voer voor taalwetenschappers om dit proces te volgen en vast te leggen.

Bert Eersteling