Veldtrainingen ‘No Bean left Behind’ te West-Klaaskreek (Brokopondo) en Tijgerkreek (Saramacca). Foto’s: FB Tan Bun Skrati

De eeuwenoude cacaosector van Suriname komt weer tot leven. Kwekers, telers en verwerkers hebben zich gebundeld in een cacaocluster en werken via duurzame teeltmethoden aan een professionele cacao-industrie in Suriname. Er valt veel meer te halen – verdienen uit de cacaovrucht. “Maar dan moet je onderzoeken wat de cacaoboom nog meer biedt dan alleen vruchten,” zegt directeur Ellen Ligteringen van het cacaoverwerkingsbedrijf Tan Bun Skrati NV aan Starnieuws.

De ooit florerende Surinaamse cacaosector zakte aan het einde van de 19e eeuw in elkaar. Door de jaren heen nam de huisvlijt verder af. Nog enkelen telen en verwerken de cacaoboon tot cacaomassa om er skrati van te maken voor een chocoladedrank. Tan Bun Skrati, begonnen in 2010, deed meer met de boon: van chocoladerepen, cupcakes en lipbalsem tot andere cosmetische producten. “Wij gaan als bedrijf verder en willen niet alleen onze eigen bedrijfsactiviteiten opschalen, maar ook de omgeving versterken. Als je een economische activiteit goed verricht, levert dat meer economische activiteit op voor meer personen in de keten.”

In mei 2023 werd het cacaocluster gevormd, een initiatief dat voortkwam uit het Suriname Agriculture Market Access Project (SAMAP). Binnen dit inmiddels afgeronde LVV-project werden agribusinesses van onder andere bosbijproducten versterkt, waaronder cacao. Een sector die de laatste vier decennia weinig aandacht kreeg, ondanks het economische potentieel. Via trainingen en platformbijeenkomsten, georganiseerd door SAMAP, groeide het netwerk van cacao-agribusinesses en stakeholders tot een verticale waardeketen.

Om de sector te professionaliseren via de private sector is er ondersteuning vanuit de IDB Lab en vanuit het SURGE-project van het ministerie van EZOTI. Matching grants zijn daarbij cruciaal. Bij deze matching grants is er een aanzienlijke co-investering van Tan Bun Skrati.

Kleinschalige agroforestry
“Grootschalige cacaoplantage en verwerking is voor Suriname niet haalbaar,” wuift de ondernemer meteen weg. “Je hebt een enorme hoeveelheid land en arbeiders nodig voor dergelijke projecten.” In plaats daarvan is gekozen voor de kleinschalige, duurzame benadering van agroforestry. Een landbouwmethode van bosbijproducten, bos- en landbouw waarbij meerdere gewassen worden geplant onder schaduwbomen, tussen struiken en houtige gewassen.

Cacao groeit het best in primair bos en gaat samen met andere producten zoals fruit en medicinale planten. Ongeveer 50 telers worden momenteel getraind in duurzame cacaoteelt en agroforestry. “Alle telers leren hoe hun kennis over bosbijproducten te combineren met cacao-agroforestry.”

Duurzaam landgebruik
“Wanneer je aan agroforestry doet, kun je meer uit een hectare halen door hoogwaardige bosbijproducten te vermarkten. Met hoge biodiversiteit ben je minder afhankelijk van inputs als bemesting en bestrijdingsmiddelen dan wanneer je je alleen richt op monocultuur,” legt Ligteringen uit. Bij monocultuur wordt één gewas geplant en moet je jaarlijks de bodem bewerken, terwijl met agroforestry de bodem in balans wordt gehouden.

Een cacao-industrie opzetten kent veel uitdagingen bij het kweken, telen en verwerken. Denk aan de bodemgesteldheid (zure of laterietgrond), het klimaat met natte en droge tijden en het droogproces van de bonen in de regentijd. Ook training is uitdagend, omdat de trainingsgebieden van de participanten verspreid liggen: Paramaribo, Brokopondo, Saramacca en Boven-Coppename.

Cacao Educatietuin West-Klaaskreek
Sinds kort ligt in het gemeenschapsbos West-Klaaskreek de Cacao Educatietuin, die als leer- en onderzoeksomgeving voor de telers en stakeholders dient. De tuin is een initiatief van de Stichting Landbouw Ontwikkeling Klaaskreek en Omgeving (LOKEO) en uitgevoerd door Cacao Vakschool Tan Bun Skrati. Later zal de tuin ook voor andere belangstellenden toegankelijk zijn. Al wandelend zullen bezoekers dan kennis opdoen over de geschiedenis, teelt en de toekomst van cacao in Suriname.

‘No Bean left Behind’
Ligteringen en partner Rutger Lem gaven hun IDB Lab-project de naam No Bean left Behind. Een volledig nieuwe kijk op de cacao-industrie, met aandacht voor de verschillende restproducten en duurzame teeltmethoden. “Elke keer als we dieper graven, ontdekken we nieuwe mogelijkheden. Het is een beetje zoals een rabbit hole – je komt steeds iets interessants tegen,” lacht Lem. “Je hebt niet alleen de vrucht, maar ook de schil, de bast en zelfs de wortels die waarde kunnen hebben,” legt Ligteringen uit.

Het onderzoek naar deze cacao-bijproducten, vaak als afval beschouwd, wordt steeds belangrijker. In landen als Indonesië en Vietnam wordt meer aandacht besteed aan deze onderdelen van de boom. “We zagen per toeval dat de schil gel-achtige eigenschappen heeft, vooral de jonge opgesneden vrucht,” vult Ligteringen aan. De grondstoffen uit de schil van de cacaovrucht worden gebruikt in lichaams- en haarverzorgende producten, zoals zeep en shampoos. Lem deed literatuuronderzoek naar het gebruik: “Vroeger werd in Suriname het aftreksel van gedroogde schillen in water gebruikt om beginnende lepra te behandelen.”

Deskundigen delen kennis
In hun research krijgen ze nu begeleiding van Victorine Pinas, wetenschapper in bio-organische, radiofarmaceutische en nucleaire technologie. Samen kijken zij welke bestanddelen het meest waardevol zijn om uit de cacao-extracten te halen. Pinas gaat ook meelopen in de ‘farmlevel’-trainingen, die ook openstaan voor andere stakeholders. Deskundigen van het Centrum voor Landbouwkundig Onderzoek in Suriname en de Stichting voor Bosbeheer en Bostoezicht participeren al. Ligteringen: “Eenieder kan vanuit zijn specifieke expertise aan kennisdeling doen.”