De president van El Salvador, Nayib Bukele, heeft een verpletterende overwinning behaald in een stemming waarin zijn anti-misdaadbeleid werd afgezet tegen mensenrechtenkwesties. (Foto: AP)
President Nayib Bukele heeft zondag een klinkende overwinning behaald bij de verkiezingen in El Salvador, nadat kiezers de zorgen over de erosie van de democratie terzijde hadden geschoven om hem te belonen voor het felle optreden tegen bendes die de veiligheid in het Midden-Amerikaanse land veranderde.

Duizenden aanhangers van Bukele, gekleed in cyaanblauw en wuivende vlaggen, verdrongen zich op het centrale plein van San Salvador om zijn herverkiezing te vieren, die de 42-jarige leider een 'referendum' over zijn regering noemde.

Bukele riep zichzelf uit tot winnaar voordat de officiële resultaten bekend werden gemaakt en beweerde meer dan 85% van de stemmen te hebben behaald. Uit voorlopige resultaten bleek dat Bukele 83% van de stemmen won, terwijl 31% van de stemmen was geteld.

Verwacht wordt dat zijn New Ideas-partij bijna alle zestig zetels in het wetgevend orgaan zal winnen, waardoor de greep op het land zal worden verstevigd en nog meer invloed zal worden uitgeoefend op Bukele, de machtigste leider in de moderne geschiedenis van El Salvador.

"Alles bij elkaar werd de oppositie verpulverd", zei Bukele, die met zijn vrouw op het balkon van het Nationaal Paleis stond, tegen zijn aanhangers. "El Salvador is van het meest onveilige land naar het veiligste gegaan. Wacht nu maar af wat we de komende vijf jaar gaan doen", voegde Bukele eraan toe.

Het electorale succes van New Ideas betekent dat Bukele een ongekende macht zal uitoefenen en in staat zal zijn de grondwet van El Salvador te herzien, waarvan zijn tegenstanders vrezen dat dit zal resulteren in het schrappen van de termijnen.

De razend populaire Bukele heeft campagne gevoerd voor het succes van zijn veiligheidsstrategie, waarbij de autoriteiten de burgerlijke vrijheden opschorten en meer dan 75.000 Salvadoranen zonder aanklacht arresteerden. De aanhoudingen leidden tot een scherpe daling van de landelijke moordcijfers en veranderden fundamenteel een land met 6,3 miljoen inwoners, dat ooit tot de gevaarlijkste ter wereld behoorde.

Maar sommige analisten hebben gezegd dat de massale opsluiting van 1% van de bevolking op de lange termijn niet houdbaar is.

Uren eerder hield de optimistische Bukele een persconferentie en zei dat zijn partij alle steun nodig had die ze kon verzamelen om de strijd tegen de bendes voort te zetten en door te gaan met de hervorming van El Salvador.

"Dus als we onze kanker al hebben overwonnen, met uitzaaiingen die de bendes waren, hoeven we nu alleen maar te herstellen en de persoon te zijn die we altijd al wilden zijn", zei Bukele.

Weinigen twijfelden aan de uitslag van de verkiezingen. Uit peilingen bleek dat de meeste kiezers Bukele wilden belonen voor het decimeren van de misdaadgroepen die het leven in El Salvador ondraaglijk maakten en migratiegolven naar de Verenigde Staten aanwakkerden.

Guadalupe Guillen, een 55-jarige winkelier, verscheen op het overwinningsfeest gekleed in een tuniek en een Arabische sjaal, een knipoog naar Bukele's Palestijnse familie-erfgoed.

"We vieren feest, bedanken hem, danken God, dat hij ons uit dit bendeprobleem heeft gehaald. We willen niet terug naar dat vreselijke verleden", zegt Guillen, die eraan toevoegde dat ze niet langer om de twee weken 300 dollar aan afpersing aan de bendes betaalt.

"De democratie is niet in gevaar omdat alle mensen op hem hebben gestemd", zei Guillen, in navolging van het standpunt van de regering over de zorgen van westerse landen over autoritaire drift onder Bukele.

Kandidaten voor FMLN en ARENA, twee partijen die tot 2019 de macht tussen hen hebben gewisseld, zouden eencijferige steun krijgen, aangezien de kiezers opnieuw de traditionele partijen verwierpen waarvan de heerschappij tientallen jaren lang werd gekenmerkt door geweld en corruptie.

Economische problemen
Bukele, een opruiende politicus die vaak botst met buitenlandse leiders en critici op sociale media, kwam in 2019 aan de macht en versloeg traditionele partijen met de belofte om bendegeweld uit te bannen en een stagnerende economie nieuw leven in te blazen.

Hij gebruikte de supermeerderheid van zijn New Ideas-partij in de wetgevende vergadering om de rechtbanken te vullen met loyalisten en staatsinstellingen te herzien, waardoor zijn controle over belangrijke delen van de regering werd verstevigd. Hij was ook voorstander van de introductie van Bitcoin als wettig betaalmiddel, wat kritiek kreeg van het Internationale Monetaire Fonds (IMF).

Het Hoogste Electorale Tribunaal van El Salvador stond hem vorig jaar toe zich kandidaat te stellen voor een tweede ambtstermijn, ook al verbiedt de grondwet van het land dat. Tegenstanders vrezen dat Bukele zal proberen voor het leven te regeren, in navolging van president Daniel Ortega uit het buurland Nicaragua.

"Iedereen weet dat het ongrondwettelijk is om de president te herverkiezen, maar wat mensen willen is veiligheid. Het maakt ze niet uit of het ongrondwettelijk is, ze willen zich gewoon veilig voelen", zegt Josue Galdamez (39), een zakenman en handelaar die Bukele steunde vanwege zijn kruistocht tegen bendes.
Op de vraag op zondag als hij van plan was de grondwet te hervormen met herverkiezing voor onbepaalde tijd, zei Bukele dat hij "niet dacht dat een constitutionele hervorming nodig zou zijn", maar hij beantwoordde niet direct vragen over de vraag of hij zou proberen zich kandidaat te stellen voor een derde termijn.

De Chinese ambassade in San Salvador feliciteerde Bukele en zijn partij in een bericht op X "met de historische overwinning bij deze verkiezingen."

Rechtengroepen hebben gezegd dat de democratie in El Salvador wordt aangevallen. Bukele heeft dergelijke zorgen op de voet gevolgd en op een gegeven moment zijn profiel op X gewijzigd om te zeggen: 'De coolste dictator ter wereld.'

Bukele's grootste uitdaging in zijn tweede termijn zal waarschijnlijk de economie zijn, de langzaamst groeiende in Centraal-Amerika tijdens zijn tijd aan de macht. Ruim een kwart van de Salvadoranen leeft in armoede.

De extreme armoede is verdubbeld en de particuliere investeringen zijn onder Bukele gekelderd. Er is niet veel momentum geweest voor zijn veelbesproken plannen voor Bitcoin City, een belastingvrij crypto-toevluchtsoord dat wordt aangedreven door geothermische energie van een vulkaan.

Het IMF, dat onderhandelt over een reddingspakket van 1,3 miljard dollar met El Salvador, omschreef de begrotingssituatie van het land eind 2023 als 'fragiel'.