Marten Schalkwijk
VS moet schuldplafond verhogen om financiële chaos te voorkomen

De komende week moet het Congres (Parlement) van de Verenigde Staten het schuldplafond verhogen, omdat er anders internationale financiële chaos dreigt te ontstaan. De regering wil het wel en een deel van het Congres ook, maar het andere deel houdt het vooralsnog tegen. Er zijn onderhandelingen gaande en een stemming wordt verwacht. De financiële markten houden hun adem in.

Consequenties
Reeds enkele maanden speelt in de Verenigde Staten de kwestie van het schuldplafond. Het wordt nu echter serieus omdat de minister van Financiën, Janet Yellen, heeft aangegeven dat de Staat op 5 juni niet voldoende geld meer in kas zal hebben om aan al haar verplichtingen te voldoen. In een brief van 1 mei jl. aan de voorzitters van het Huis van Afgevaardigden en de Senaat (samen het Congres) heeft ze ook aangegeven wat de gevolgen hiervan zullen zijn.

“We hebben geleerd van eerdere impasses met het schuldplafond dat wachten tot het laatste moment om het plafond op te schorten of te verhogen, het vertrouwen van bedrijven en consumenten ernstig kan schaden, de kosten van korte termijn leningen voor de belastingbetaler kan verhogen en een negatieve invloed kan hebben op de kredietwaardigheid van de Verenigde Staten. Als het Congres er niet in slaagt de schuldlimiet te verhogen, zou dit ernstige problemen veroorzaken voor Amerikaanse families, schade toebrengen aan onze wereldwijde leidende positie en vragen oproepen over ons vermogen om onze nationale veiligheidsbelangen te verdedigen.”

Er zijn nog meer gevolgen van internationale aard, omdat de Amerikaanse schuld gefinancierd wordt met staatsobligaties (Treasury bonds) die door het ministerie van Financiën worden uitgegeven. De omvang van de markt in zulke obligaties overtreft die van de aandelenmarkt. De Treasury bonds worden zowel nationaal als internationaal als een goede belegging gezien, omdat ze altijd terugbetaald worden (immers de Staat garandeert de terugbetaling). De rente is minder dan je kan krijgen op de aandelenmarkt, maar er is minder risico en daardoor is het veiliger. De meeste obligaties zijn in handen van Amerikaanse bedrijven en gezinnen, maar meer dan 7 biljoen dollar (in het Engels trillion) hiervan is in buitenlandse handen. Japan en China zijn de grootste schuldeisers, maar daarnaast zijn er banken en instellingen van nog 34 andere landen die zulke staatsobligaties hebben gekocht. Het niet uitbetalen van de rente op de staatsobligaties heeft dus verregaande nationale en internationale gevolgen.

Schuldpositie
Het huidige schuldplafond van de overheid in de Verenigde Staten is US$ 31,38 biljoen (één biljoen is 1000 miljard), oftewel US$ 94.189 per persoon. Dat schuldplafond wordt binnenkort dus bereikt (er is een nationale schuldklok die alles live bijhoudt. De Verenigde Staten zijn een groot land met de grootste economie ter wereld, maar uiteindelijk moeten alle uitgaven door inkomsten gedekt worden. Indien je onvoldoende inkomsten hebt, ontstaat er een tekort en dat moet je dan financieren met leningen. Maar er is dus een beperking aan de leningen d.w.z. er is een schuldplafond. Om dat te verhogen is net als in Suriname toestemming van het parlement nodig. Het parlement kan het plafond dan verhogen tot een nieuwe limiet of kan het schuldplafond tijdelijk opschorten.

Het probleem van de Verenigde Staten is dat de schulden eerder zullen toenemen dan afnemen. Dat is de trend van de afgelopen jaren. Hier maken veel mensen in de Verenigde Staten zich volgens recente peilingen zorgen om, want uiteindelijk wordt het dan onhoudbaar. Wij hebben dat in Suriname mogen ervaren. In Suriname drukt de buitenlandse schuld echter flink op de deviezenvoorraad, omdat wij geen Amerikaanse dollars verdienen, maar de schuld wel in buitenlandse valuta moeten aflossen. De Verenigde Staten heeft dit probleem niet, omdat ze zelf de Amerikaanse dollar als betaalmiddel hebben, die internationaal geaccepteerd wordt. De staatsobligaties worden ook in Amerikaanse dollars afgelost. Desalniettemin zal een te hoge schuldpositie van invloed zijn op de begroting, want meer schulden betekent immers meer rente en aflossingen. Ook zal het de inflatie en de rentetarieven beïnvloeden. 

President Biden met voorzitter McCarthy van het Huis van Afgevaardigden.

Democraten versus Republikeinen
De Democraten zijn momenteel aan de macht in de Verenigde Staten via president Joe Biden. Maar het Congres is verdeeld, want de Democraten hebben een meerderheid in de Senaat, terwijl de Republikeinen de meerderheid in het Huis van Afgevaardigden hebben. Traditioneel zijn de Republikeinen voorstander van een kleine overheid en zij zien dus liever minder overheidsuitgaven en een lager schuldplafond. De Democraten worden gezien als degenen die een grotere rol voor de overheid zien en dus meer via de overheid willen uitgeven. Dit speelt nu ook bij het schuldplafond, want de Republikeinen eisen dat de President flink gaat bezuinigen op de overheidsuitgaven. Alleen bij bezuinigingen willen de Republikeinen meewerken om het schuldplafond te verhogen. President Biden wil echter niet bezuinigen.

Onderhandelingen
Lange tijd leek het er op alsof het schuldplafond zou worden overschreden zonder dat er een oplossing zou komen. Dat was in 2011 ook al een keer bijna gebeurd. Vanuit regeringskringen werden allerlei zaken bedacht om het probleem buiten de medewerking van het Congres op te lossen. Zo werd gedacht aan het uitgeven van een speciale munt van één biljoen dollar en die aan te bieden aan de Centrale Bank, zodat die dan dat bedrag op de rekening zou storten van de overheid. Ook werd gedacht aan het uitgeven van speciale obligaties, die het schuldplafond niet zouden verhogen. Verder aan het inroepen van het 14e amendement van de grondwet, waarin wordt aangegeven dat schulden altijd betaald moeten worden, dus ook wanneer de overheid ze boven het schuldplafond is aangegaan.

Uiteindelijk moest president Biden onderhandelen met de Republikeinen. Er is gisteren overeenstemming bereikt tussen de president en de Republikeinse voorzitter van het Huis van Afgevaardigden, Kevin McCarthy. Het schuldplafond wordt opgeschort tot 2025 d.w.z. tot na de volgende presidentverkiezing, terwijl er een bestedingsstop voor de overheid wordt ingesteld. De sociale uitgaven worden niet aangetast, maar er worden wel wat voorwaarden gesteld om voor bepaalde uitkeringen in aanmerking te komen. De hoop is dat er voldoende stemmen zullen zijn om de overeenstemming voor 5 juni door beide kamers van het Congres te krijgen. Er is echter geen zekerheid, omdat in beide partijen er groepen zijn die zich niet in de deal kunnen terugvinden. Het blijft dus nog even spannend.

Marten Schalkwijk
Politiek analist