Zwarte rook, geen paus gekozen bij eerste stemming in conclaaf

Zwarte rook steeg woensdagavond op uit de schoorsteen van de Sixtijnse Kapel. Dit was het teken van een onbesliste eerste stemming door kardinalen in de Sixtijnse Kapel tijdens een conclaaf over de verkiezing van een nieuwe paus die de Rooms-Katholieke Kerk moet leiden.

Duizenden gelovigen verzamelden zich op het Sint-Pietersplein, wachtend tot er rook uit een smal kanaal op het dak van de kapel zou komen, aan het einde van een dag vol rituelen en pracht en praal, terwijl prelaten baden om goddelijke leiding bij hun geheime stemming.

De menigte moest geduld hebben, want het duurde langer dan verwacht voordat de rook zichtbaar werd, meer dan drie uur na de start van het conclaaf. Dit was een uur langer dan de rook die zichtbaar werd na de eerste stemming in het conclaaf van 2013, waarin wijlen paus Franciscus werd gekozen.

Als een paus is gekozen, zal er witte rook opstijgen. Dit werd echter niet verwacht op woensdag - tegenwoordig wordt op de eerste dag van een conclaaf nooit een paus gekozen.

Toch zeiden sommige kardinalen deze week dat ze hoopten de zaken donderdag of vrijdag af te ronden. Daarmee wilden ze laten zien dat de Kerk verenigd kan blijven na het vaak verdeelde, twaalf jaar durende pausschap van Franciscus, die vorige maand overleed.

De 133 kardinaalkiezers, die allemaal jonger zijn dan 80 jaar, zullen de nacht afgezonderd doorbrengen in een van de twee gastenverblijven van het Vaticaan. Daar kunnen ze hun beraadslagingen in een meer informele setting voortzetten, alvorens ze donderdagochtend terugkeren naar de kapel.

Na de enkele stemronde van woensdag zullen de 'prinsen van de kerk' met hun rode hoeden 's ochtends en 's middags twee stemmingen houden. De komende dagen zal dit zo doorgaan totdat één man een meerderheid van ten minste tweederde van de stemmen heeft behaald - dit keer 89 kardinalen.

Hun enige communicatie met de buitenwereld is de rook uit de schoorsteen die vrijkomt wanneer zij hun ingevulde stembiljetten verbranden, vermengd met speciale chemicaliën: zwart wanneer een stemming zonder resultaat eindigt, wit wanneer er een paus is gekozen.

Moderne pauselijke conclaven zijn doorgaans kort. Het conclaaf van 2013 duurde slechts twee dagen, net als in 2005 toen zijn voorganger, Benedictus XVI, werd gekozen.

De afgelopen dagen hebben kardinalen uiteenlopende meningen gegeven over wat zij zoeken in de volgende paus die leiding moet geven aan de kerk met 1,4 miljard leden.

Terwijl sommigen pleitten voor continuïteit met Franciscus' visie van meer openheid en hervorming, zeiden anderen dat ze de klok willen terugdraaien en oude tradities willen omarmen. Velen gaven aan dat ze een meer voorspelbaar, afgemeten pontificaat willen.

'Goed van de kerk'
In een preek voorafgaand aan het conclaaf zei de Italiaanse kardinaal Giovanni Battista Re, die met zijn 91 jaar te oud is om deel te nemen aan de stemming, tegen zijn medeprelaten dat ze bij het kiezen van de nieuwe paus "elke persoonlijke overweging" opzij moesten zetten en "alleen ... het welzijn van de Kerk en de mensheid" voor ogen moesten houden.

Hij opperde ook dat de volgende paus de diversiteit binnen de Kerk moest respecteren. "Eenheid betekent niet uniformiteit, maar een hechte en diepe verbondenheid in diversiteit", zei hij.

Enkele ultraconservatieven hadden Franciscus tot ketter bestempeld. Zij beschuldigden hem ervan te gastvrij te zijn tegenover de LGBT-gemeenschap, te tegemoetkomend tegenover protestanten en moslims en te open over diverse onderwerpen, waaronder het aanbieden van de communie aan gescheiden mensen.

Er is nog geen duidelijke favoriet , hoewel de Italiaanse kardinaal Pietro Parolin en de Filipijnse kardinaal Luis Antonio Tagle als de koplopers worden gezien.

Als echter snel duidelijk wordt dat geen van beide kandidaten kan winnen, zullen de stemmen waarschijnlijk verschuiven naar andere kandidaten, waarbij de kiesmannen zich mogelijk verenigen op basis van geografie, doctrinaire verwantschap of gemeenschappelijke taal.

Andere potentiële kandidaten zijn onder meer de Fransman Jean-Marc Aveline, de Hongaar Peter Erdo, de Amerikaan Robert Prevost en de Italiaan Pierbattista Pizzaballa.

Een recordaantal van 133 kardinalen uit 70 landen trad toe tot de Sixtijnse Kapel, een stijging ten opzichte van de 115 kardinalen uit 48 landen tijdens het laatste conclaaf in 2013.

Deze groei weerspiegelt de inspanningen van Franciscus tijdens zijn 12-jarige regering om het geografische bereik van de kerk uit te breiden.

Een van de overwegingen die zij zullen maken, is of ze een paus moeten zoeken uit het Zuiden waar de geloofsgemeenschappen groeien, zoals in 2013 met Franciscus gebeurde, uit Argentinië, of dat ze de teugels moeten teruggeven aan Europa, of dat ze alvast een eerste paus uit de VS moeten kiezen.

Latijnse gezangen en orgelmuziek begeleidden de kardinalen toen ze de met fresco's versierde Sixtijnse Kapel binnenliepen voordat het conclaaf begon. Michelangelo's afbeelding van Christus die het Laatste Oordeel uitspreekt, domineert de 500 jaar oude ruimte.

Ze legden hun handen op de evangeliën en legden een eed van geheimhouding af om niets over hun bijeenkomst te onthullen.

Aartsbisschop Diego Ravelli, ceremoniemeester van het Vaticaan, gaf vervolgens het Latijnse bevel "Extra omnes!" (Iedereen weg!) en verzocht degenen die niet bij de bijeenkomst aanwezig waren de ruimte te verlaten. De zware houten deuren van de kapel sloegen dicht en sloten de buitenwereld.

Er is geen sprake van discussie tijdens de stemsessies, maar de ervaring leert dat er tijdens de pauzes en maaltijden veel heimelijk campagne wordt gevoerd, naarmate de namen van de "papabili" in de opeenvolgende stemmingen stijgen en dalen.