De Amerikaanse nationale veiligheidsadviseur Mike Waltz controleert zijn mobiele telefoon tijdens een kabinetsvergadering die wordt gehouden door de Amerikaanse president Donald Trump in het Witte Huis in Washington, D.C., VS. (Foto: Reuters)
De Amerikaanse president Donald Trump heeft donderdag zijn nationale veiligheidsadviseur Mike Waltz ontslagen en minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio benoemd tot zijn interim-vervanger. Het is de eerste grote reorganisatie in de binnenste kring van Trump sinds hij in januari aantrad.

Trump liet in een bericht op sociale media weten dat hij Waltz zou nomineren als de volgende Amerikaanse ambassadeur bij de Verenigde Naties. Hij voegde daaraan toe dat "hij hard heeft gewerkt om de belangen van ons land voorop te stellen."

Eerder op de dag meldden meerdere bronnen dat Trump had besloten Waltz te ontslaan van zijn functie als nationale veiligheidsfunctionaris. De gepensioneerde Army Green Beret en voormalig Republikeins parlementslid uit Florida kreeg kritiek binnen het Witte Huis, vooral nadat hij in maart betrokken raakte bij een schandaal rond een Signal-chat tussen Trumps belangrijkste nationale veiligheidsadviseurs.

Rubio is de eerste persoon sinds Henry Kissinger in de jaren zeventig die tegelijkertijd de functie van minister van Buitenlandse Zaken en nationaal veiligheidsadviseur bekleedt.

"Als ik een probleem heb, bel ik Marco. Hij lost het op", zei Trump eerder op donderdag tijdens een bijeenkomst in het Witte Huis.

Een ingewijde zei dat Trump de grens van 100 dagen in zijn ambtstermijn wilde halen voordat hij een minister zou ontslaan.

Het nieuws over de reorganisatie op donderdag was zo abrupt dat woordvoerder Tammy Bruce van het ministerie van Buitenlandse Zaken er via verslaggevers tijdens een persconferentie over hoorde.

De nationale veiligheidsadviseur is een machtige rol die niet door de Senaat hoeft te worden goedgekeurd. Trump had in zijn eerste termijn vier nationale veiligheidsadviseurs: Michael Flynn, HR McMaster, John Bolton en Robert O'Brien.

Ook de plaatsvervanger van Waltz, Alex Wong, een Azië-expert die tijdens Trumps eerste ambtstermijn als ambtenaar bij het ministerie van Buitenlandse Zaken verantwoordelijk was voor Noord-Korea, wordt gedwongen zijn functie neer te leggen, vertelden twee bronnen die bekend zijn met de zaak aan Reuters.

De afzetting van Waltz is het sluitstuk van een maand van personeelsconflicten binnen Trumps nationale veiligheidsapparaat.

Sinds 1 april zijn minstens twintig medewerkers van de Nationale Veiligheidsraad (NSC) ontslagen, evenals de directeur van de National Security Agency en drie hooggeplaatste politieke benoemingen van het Pentagon.

De zuiveringen hebben het moreel in sommige delen van de nationale veiligheidsdienst ernstig geschaad, aldus verschillende functionarissen binnen of nabij de regering. Sommige onderdelen van de regering beschikken over een tekort aan relevante expertise op het gebied van nationale veiligheid en in sommige gevallen is het moeilijk gebleken om toptalent aan te trekken, aldus de functionarissen.

De NSC is het belangrijkste orgaan dat door presidenten wordt gebruikt om de veiligheidsstrategie te coördineren. Haar medewerkers nemen vaak belangrijke beslissingen over de Amerikaanse aanpak van de meest explosieve conflicten ter wereld.

Waltz werd ervan beschuldigd de redacteur van tijdschrift The Atlantic per ongeluk te hebben toegevoegd aan een privédiscussie waarin details werden beschreven over een dreigende Amerikaanse bombardementencampagne in Jemen. The Atlantic berichtte vervolgens over de interne discussies over de aanvallen.

Tijdens een daaropvolgende kabinetsvergadering, met Waltz in de zaal, gaf Trump aan dat hij dergelijke gesprekken liever in een veilige omgeving voerde, een duidelijk teken van zijn ongenoegen. Hij en anderen in het Witte Huis spraken destijds echter publiekelijk hun vertrouwen in Waltz uit.

Trump heeft tot nu toe zijn vertrouwen uitgesproken in zijn minister van Defensie, Pete Hegseth, ondanks de onrust op hoog niveau binnen het Pentagon en zijn betrokkenheid bij de Signal-controverse.

Waltz was woensdag ook aanwezig bij Trumps kabinetsvergadering, die op televisie werd uitgezonden. Op een Reuters-foto van de vergadering leek Waltz de Signal-app op zijn telefoon te gebruiken. De foto toont een lijst van chats die hij via de berichtenapp heeft gevoerd met andere kabinetsleden, waaronder vicepresident J.D. Vance en hoofd van de inlichtingendienst Tulsi Gabbard.

Steven Cheung, communicatiedirecteur van het Witte Huis, reageerde op sociale media als volgt op de foto: "Signal is een goedgekeurde app die op onze overheidstelefoons is geïnstalleerd."

Golf van ontslagen
De NSC die Waltz achterlaat, is de afgelopen weken uitgedund door ontslagen.

Het bloedvergieten begon een maand geleden, toen Laura Loomer, een rechtse complotdenker, Trump tijdens een bijeenkomst in het Witte Huis een lijst overhandigde van personen binnen de Nationale Veiligheidsraad die zij als ontrouw beschouwde. Na die bijeenkomst werden vier topbestuurders de laan opgestuurd.

Deze vier senior directeuren, die respectievelijk toezicht hielden op inlichtingendiensten, technologie, internationale organisaties en wetgeving, hadden een lange staat van dienst in de conservatieve beleidsvorming en stonden ogenschijnlijk niet vijandig tegenover Trump. Hun ontslagen wekken dan ook verbazing bij hun collega's, aldus twee personen met directe kennis van de zaak.

Volgens deze personen waren sommige NSC-medewerkers boos dat Waltz zijn personeel niet krachtiger verdedigde.

Sindsdien zijn er nog eens twintig NSC-medewerkers met verschillende profielen ontslagen, meestal zonder opzegtermijn, aldus de bronnen.

De controverse rond Signal was niet het enige minpuntje voor Waltz in Trumps ogen, aldus bronnen.

Iemand die bekend is met de interne dynamiek binnen het kabinet, zei dat Waltz te agressief was voor de oorlogszuchtige Trump en dat hij het buitenlands beleid van verschillende instanties niet effectief coördineerde, een belangrijke taak voor de nationale veiligheidsadviseur.

Volgens een buitenlandse diplomaat in Washington die anoniem wilde blijven, kan het ontslag van Waltz aanleiding geven tot bezorgdheid bij Amerikaanse partners in Europa en Azië. Zij zien hem namelijk als een voorstander van traditionele allianties zoals de NAVO en als een manier om de vijandige houding van andere Trump-medewerkers jegens hen te temperen.

De VN-functie waarvoor hij nu wordt genomineerd, is vacant sinds Trump de nominatie van de Republikeinse afgevaardigde uit New York, Elise Stefanik, introk omdat haar stem nodig was in het Huis van Afgevaardigden, dat voor het grootste deel uit Republikeinen bestaat.