Persrechter: Toegeven aan eisen politieke partijen zou verkiezingen in gevaar brengen

Toegeven aan de eisen van politieke partijen die rechtszaken hebben aangespannen tegen de Staat en de verkiezingsautoriteiten, zou hebben betekend dat de verkiezingen van 25 mei in gevaar waren gekomen. Er is daarom een belangenafweging gemaakt die in het voordeel van de Staat is uitgevallen, waarmee de verkiezingen zijn veiliggesteld. De politieke partijen zijn ook niet in het gelijk gesteld door het Hof van Justitie (HvJ). Het heeft slechts aangegeven dat het aannemelijk is dat zij hun kandidatenlijsten hebben ingediend. “Maar of dat ook daadwerkelijk zo is, heeft het Hof niet vastgesteld – dat kan alleen in een bodemprocedure,” zegt persrechter Ishwardat Sonai, die woensdag de vonnissen tegen de politieke partijen NDP, DNL, A20 en VLS aan de pers toelichtte.

Sonai benadrukt dat belangenafweging een dagelijks onderdeel is van de rechtspraak. “In dit geval heeft het algemeen belang geprevaleerd boven het individuele belang,” zegt hij. Dat in de vonnissen de datum van 20 april wordt genoemd als cruciaal om de verkiezingen niet in gevaar te brengen, maar er nadien toch rechtszaken zijn behandeld en vonnissen zijn uitgesproken, is volgens de rechter onderdeel van het rechtsproces. Sonai legt uit dat ongeacht die datum de rechtsgang normaal moet plaatsvinden, met het verlenen van rechtsingang aan – in dit geval – de politieke partijen, en dat dit moet eindigen met een vonnis. Hij is het dan ook niet eens met de suggestie dat het HvJ de partijen “aan het lijntje” heeft gehouden. Integendeel, stelt hij: het waren de partijen zelf die vanaf het begin de keuze hadden moeten maken om een verkorte bodemprocedure in te stellen, in plaats van eerst een kort geding met eventueel hoger beroep.
De rechter legt uit dat een kortgedingprocedure beperkingen kent. Zo kan niet uitputtend worden vastgesteld of de partijen daadwerkelijk hebben voldaan aan hun verplichtingen rond de kandidatenlijsten. Er kunnen geen getuigen of deskundigen worden gehoord. De wet biedt partijen de mogelijkheid om ook bij de bodemrechter een versnelde procedure te voeren, zodat er een definitieve uitspraak komt. In dit geval hebben de partijen gekozen voor kort geding. “Je kunt dan niet buiten de aard van het kort geding treden,” zegt Sonai. Hij wijst erop dat in een van de vonnissen is aangegeven dat er strafrechtelijk diepergaand onderzoek nodig is. “Daarom zegt het Hof: ‘We gaan daaraan voorbij, omdat dit niet het forum is om onderzoek te doen.’ In een bodemzaak zou dat wel kunnen.”

Sonai stelt verder dat in geen van de vonnissen is vermeld dat op 19 april aan VLS zou zijn toegezegd dat, ook als de datum van 20 april niet zou worden gehaald om alle rechtszaken af te ronden, er voorzieningen getroffen konden worden in het verkiezingsproces. Deze vermeende toezegging zou zijn gedaan door kamervoorzitter Dinesh Sewratan aan vertegenwoordigers van VLS, die tot dat moment geen rechtsingang hadden gekregen bij het HvJ.

Wel is buiten de rechtszaken om duidelijk geworden dat er meerdere fouten zijn gemaakt. Zo is er geen tijdige publicatie geweest van de kandidaten in het Advertentieblad van de Republiek Suriname en zijn er fouten geconstateerd bij het maken en drukken van voorbeeldstembiljetten. Daardoor loopt de verkiezingskalender inmiddels ongeveer tien dagen achter. “Maar als partijen dat niet te berde brengen, mag je als rechter niet buiten de rechtsstrijd van partijen opereren,” stelt Sonai.

De persrechter geeft ook aan geen commentaar te kunnen leveren op de vraag of de president van het land zich in een conflictsituatie bevindt door enerzijds als instituut beroepsinstantie te zijn, en anderzijds voorzitter te zijn van een politieke organisatie die meedoet aan de verkiezingen. “Daar moet de wetgever zich over uitspreken,” zegt Sonai.

Over de veroordeling van de Staat tot betaling van proceskosten legt hij uit dat dit verband houdt met de verwerping van het verweer van de Staat, namelijk dat de partijen niet correct zouden hebben voldaan aan de procedure voor het indienen van hun kandidatenlijsten.