BRICS nodigt zes landen uit om nieuwe leden te worden

Iran en Saudi-Arabië behoren tot de zes landen die zich vanaf volgend jaar zullen aansluiten bij Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika in het economische blok van de BRICS-landen, zo maakte het blok donderdag bekend. Het is een stap die waarschijnlijk meer aandacht zal werpen op de politieke invloed van Beijing in de Perzische Golf.

De Verenigde Arabische Emiraten (VAE), Argentinië, Egypte en Ethiopië zullen vanaf 2024 ook nieuwe leden van de BRICS worden.

BRICS werd in 2009 opgericht als een groep opkomende markteconomieën en is een van de leidende stemmen geworden voor een grotere vertegenwoordiging van de ontwikkelingslanden en het Zuiden in de wereldaangelegenheden.

Momenteel vertegenwoordigt het ongeveer 40% van de wereldbevolking en meer dan een kwart van het mondiale bbp, hoewel dat met de nieuwe leden, waaronder drie van de grootste olieproducenten ter wereld in Saudi-Arabië, de VAE en Iran, zal toenemen.

Onlangs zijn er vragen gerezen over de vraag of de BRICS een antiwesterse wending nemen onder invloed van China en Rusland, te midden van de verslechterende relatie van Beijing met de Verenigde Staten en de Russische impasse met het Westen over de oorlog in Oekraïne.

Mohammad Jamshidi, de politieke plaatsvervanger van de Iraanse president Ebrahim Raisi, noemde het besluit om zijn land toe te voegen 'een historische zet'.

"Een strategische overwinning voor het buitenlandse beleid van Iran", schreef Jamshidi op X, de website die voorheen bekend stond als Twitter. "Felicitaties aan de Opperste Leider van de Islamitische Revolutie en de grote natie Iran."

De Zuid-Afrikaanse president Cyril Ramaphosa, wiens land momenteel voorzitter is van de BRICS, maakte de aankondiging over de zes nieuwe leden op de laatste dag van de bloktop in het financiële district Sandton in Johannesburg.

De Braziliaanse president Luiz Inácio Lula da Silva, de Indiase premier Narendra Modi en de Chinese president Xi Jinping wonen de top bij en waren naast Ramaphosa aanwezig voor de aankondiging.

"Deze uitbreiding van het lidmaatschap is historisch", zei Xi. "Het toont de vastberadenheid van de BRICS-landen voor eenheid en ontwikkeling."

"Door de jaren heen heeft China door dik en dun solidair gestaan met de ontwikkelingslanden."

De Russische president Vladimir Putin reisde niet naar de top nadat het Internationaal Strafhof in maart een arrestatiebevel tegen hem had uitgevaardigd wegens de ontvoering van kinderen uit Oekraïne. Hij heeft virtueel aan de top deelgenomen, terwijl Rusland bij de aankondiging in Johannesburg vertegenwoordigd was door minister van Buitenlandse Zaken, Sergej Lavrov.

Hoewel Saudi-Arabië werd aangeprezen als een waarschijnlijk nieuw lid als de vijf huidige BRICS-leden een consensus bereikten over uitbreiding, werd de opname van Iran als mogelijk politiek problematisch beschouwd. China en Rusland drongen aan op expansie, maar Brazilië, India en Zuid-Afrika, die sterke bilaterale banden met de VS onderhouden, hebben pas recentelijk hun goedkeuring gegeven.

De huidige leden waren het na twee dagen praten in Johannesburg eens over de laatste details van de uitbreiding, hoewel Ramaphosa zei dat er al meer dan een jaar aan het idee werd gewerkt.

De BRICS-leiders begonnen hun gesprekken dinsdagavond in Johannesburg en waren woensdag het grootste deel van de dag verwikkeld in discussies waarbij de laatste details werden uitgewerkt. BRICS is een op consensus gebaseerde organisatie en alle leden moeten het eens zijn over het beleid.

Het is de tweede keer dat BRICS heeft besloten uit te breiden. Het blok werd in 2009 gevormd door Brazilië, Rusland, India en China. Zuid-Afrika werd in 2010 toegevoegd.

In een online bericht verwelkomde de leider van de Verenigde Arabische Emiraten, Sjeik Mohammed bin Zayed Al Nahyan, de BRICS-aankondiging en zei dat zijn land zich zou aansluiten bij een 'belangrijke groep'.

"We kijken uit naar een voortdurende inzet van samenwerking voor de welvaart, waardigheid en voordeel van alle naties en mensen over de hele wereld", zei sjeik Mohammed op X.

Tot voor kort zou de opname van Iran, Saudi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten in dezelfde economische of politieke organisatie ondenkbaar zijn geweest, omdat de spanningen escaleerden na de ineenstorting van het nucleaire akkoord van Teheran uit 2015 en een reeks aanvallen die sindsdien aan het land werden toegeschreven.

Maar toen de pandemie van het coronavirus afnam, werden de VAE de eersten die opnieuw diplomatiek contact opnamen met Iran, na raketaanvallen op Abu Dhabi, opgeëist door de door Iran gesteunde Houthi-rebellen uit Jemen.

In maart maakten Saudi-Arabië en Iran bekend dat ze met Chinese bemiddeling een afzonderlijke détente hadden bereikt. China heeft nauwere betrekkingen nagestreefd met alle drie de landen, met name Iran, waaruit het olie heeft geïmporteerd sinds de ineenstorting van het nucleaire akkoord.

Zowel Saudi-Arabië als de VAE hebben ook betrekkingen met Rusland onderhouden tijdens de oorlog van Moskou tegen Oekraïne, tot grote ergernis van Washington, dat lange tijd veiligheidsgaranties heeft geboden aan de grote olieproducerende landen.

De Egyptische president Abdel Fattah el-Sissi zei in een verklaring dat zijn land zou samenwerken en coördineren met de rest van de leden om de doelstellingen van het blok op het gebied van economische samenwerking te bereiken en 'de stem van het Mondiale Zuiden te verheffen'.

Het nieuws was ook een grote opsteker voor Ethiopië, het op één na meest bevolkte land van Afrika en een van de snelst groeiende economieën op het continent, nu de regering eraan werkt om opnieuw samen te werken met veel mondiale partners en financiële instellingen na een verwoestend twee jaar durend conflict in de regio Tigray dat vorig jaar eindigde.

De oorlog veroorzaakte miljarden dollars aan schade en de Ethiopische premier Abiy Ahmed heeft zich, onder druk van de VS en de Europese Unie, tot andere partners zoals China, Rusland en de Golfstaten gewend voor steun.