Voertuigen van de militaire politie van Rio de Janeiro staan geparkeerd buiten het Getulio Vargas-ziekenhuis, waar gewonden en doden werden opgenomen na een politieoperatie in het complexo da Penha favela in Rio de Janeiro, Brazilië. (Getty Images)
Bij politie-invallen tegen drugsbendes in drie Braziliaanse deelstaten, zijn zeker 45 mensen om het leven gekomen. Bij de meest recente operatie in Rio de Janeiro zei de politie dat ze schoten hadden beantwoord bij een vuurgevecht in de omgeving van Complexo da Penha, waarbij minstens 10 doden vielen.

Eerder kwamen 16 mensen om bij schermutselingen tijdens een vijfdaagse politie-inval -Operation Shield - in de deelstaat São Paulo.

En in de noordoostelijke deelstaat Bahia zijn volgens functionarissen sinds vrijdag 19 verdachten vermoord.

Achtenvijftig mensen werden gearresteerd tijdens de operatie in de deelstaat São Paulo, die begon nadat donderdag een politieagent van de speciale eenheid was vermoord in de kustplaats Guarujá.

De politie nam volgens lokale media 385 kg verdovende middelen en wapens in beslag.

De operatie in Guarujá werd bekritiseerd door de Braziliaanse minister van Justitie Flavio Dino, die zei dat de reactie van de politie niet in verhouding stond tot de gepleegde misdaad.

Tijdens een interview op dinsdag zei de gouverneur van de deelstaat São Paulo, Tarcisio de Freitas, dat twee politieagenten onder de doden waren tijdens schermutselingen.

Amnesty International zei dat de politie-inval in Guarujá "duidelijke tekenen vertoonde van het zoeken naar wraak voor de dood van een politieagent".

In Rio de Janeiro behoorden volgens lokale media een drugssmokkelaar en een mensenhandelaar tot de tien doden op woensdag.

Vier anderen raakten gewond, onder wie een politieagent.

Volgens de militaire politie van de stad werd de operatie in Complexo da Penha, een groep favela's in het noorden van de stad, gelanceerd nadat informatie van de inlichtingendienst suggereerde dat er een bijeenkomst zou plaatsvinden van leiders van de drugshandel in het gebied.

Ooggetuigen vertelden lokale media dat ze verschillende geweerschoten en botsingen tussen zwaarbewapende bendeleden en de politie hadden gehoord.

Talíria Petrone, een lid van de wetgevende macht van de deelstaat Rio, veroordeelde de operatie. Ze zei dat er "geen verklaring was voor de staat om het leven in favela's in een hel als deze te blijven veranderen".

Scholen rond Complexo da Penha gingen woensdag niet open, waardoor ongeveer 3.220 leerlingen gedwongen werden thuis te blijven.

Huisbezoeken georganiseerd door de nationale gezondheidsdienst werden ook opgeschort vanwege veiligheidsoverwegingen.

Instituto Fogo Cruzado, een organisatie die gegevens over gewapend geweld in Brazilië onderzoekt, beschreef de invallen als "massamoorden".

In een verklaring die werd gepubliceerd na de politie-inval in Rio, zei het instituut dat er sinds het begin van het jaar 33 van dergelijke incidenten in de stad waren geweest - met in totaal 125 doden.

Instituto Marielle Franco - een ngo die is vernoemd naar campagnepolitica Marielle Franco die in 2018 werd vermoord - bekritiseerde ook publiekelijk de laatste gebeurtenissen.

"De slachting herhaalt zich", zei het in een verklaring.

Voor haar dood was Franco een uitgesproken wethouder die zich kritisch had uitgelaten over de vaak dodelijke invallen van de politie in dichtbevolkte sloppenwijken, of favela's, en paramilitaire groeperingen aan de kaak stelde die werden geleid door gepensioneerde en buiten dienst zijnde politieagenten die bekend staan als milícias.

Politiegeweld is hier niet nieuw - elke week zijn er schietpartijen, waarbij mensen om het leven komen.

Rio de Janeiro is echter een van de meest gewelddadige deelstaten van Brazilië - operaties om drugscriminaliteit aan te pakken in gebieden zoals favela's, leiden vaak tot dodelijke slachtoffers en beschuldigingen dat de autoriteiten slecht opgeleid en schietgraag zijn.

Hoewel de focus meestal op Rio ligt, brengt het feit dat er de afgelopen week een reeks operaties in het hele land is geweest, de kwestie van politiegeweld in heel Brazilië onder de aandacht.

In de noordoostelijke deelstaat Bahia draaiden de botsingen tussen politie en bendeleden tussen vrijdag en maandag om drie steden: Salvador, Itatim en Camaçari.

Onder de slachtoffers zijn zeven mensen gedood in Camaçari op vrijdag en nog eens acht mensen tijdens botsingen in Itatim op zondag.

In Salvador kwamen dinsdag bij botsingen tussen politie en gewapende verdachten vier anderen om het leven en leidden ze tot sluiting van scholen in het gebied.

Bij de drie operaties werden wapens, telefoons en drugs in beslag genomen.

Het is een gecompliceerd beeld in een land met veel wapengeweld, waar ook de angst voor de veiligheid toeneemt. Maar er komen steeds meer oproepen om mensenrechtenschendingen door de politie, te onderzoeken.

Er zijn enkele initiatieven genomen om de situatie te verbeteren. Sinds 2020 draagt de militaire politie van São Paulo camera's op hun uniform - en in de eerste twee jaar van het programma is het aantal mensen dat door de politie is gedood met 61% gedaald.

Het is een initiatief dat president Luiz Inácio Lula da Silva naar verluidt graag op federaal niveau wil uitvoeren.