Xi Jinping is waarschijnlijk de sterkste Chinese leider sinds Mao Zedong. Mao heeft de Volksrepubliek China geleid vanaf haar ontstaan in 1949 tot en met zijn dood in 1976. Zijn absolute macht nam aan het eind bizarre vormen aan en tijdens de zgn. ‘Culturele Revolutie’ (1966-1976) vielen miljoenen onnodige slachtoffers, onder wie veel intellectuelen. De vader van Xi Jinping werd in die periode ook beschuldigd en ook Xi zelf werd -pas 13 jaar oud- als contrarevolutionair gezien en voor heropvoeding naar het platteland gestuurd.

In 1981 gaf de Communistische Partij aan dat de ‘Culturele Revolutie’ verkeerd was en China veel schade had berokkend. In 1982 werd de grondwet aangepast en het leiderschap werd meer collectief en beperkt tot twee termijnen. Xi Jinping werkte zich langzaam via de partijstructuren op naar de top en kreeg in 2018 gedaan dat de grondwet weer veranderd werd, waardoor een derde termijn mogelijk werd. Dit was duidelijk gedaan met het oog op zijn eigen positie, welke nu dus is bevestigd. Xi heeft afgerekend met het collectieve leiderschap en zichzelf centraal gesteld.

Tijdens het bewind van Mao was de economie volledig onder controle van de Staat met staatsbedrijven en collectieve boerderijen. Na Mao werd in 1978 erkend dat de centrale staatsplanning gefaald had. Onder leiding van Deng Xiaoping werd een economische transformatie naar een gemengde economie ingezet, waarbij het particulier initiatief meer ruimte kreeg, de economie werd opengesteld voor joint ventures met buitenlands kapitaal en de internationale handel werd gestimuleerd. Dit was de aanzet tot een flinke economische groei die jarenlang heeft doorgezet. De Verenigde Staten erkende de Volksrepubliek China pas in december 1978, waarna meer economische samenwerking en handel mogelijk werd. De geleidelijke liberalisering van de economie in China heeft gemaakt dat het inmiddels een economische wereldmacht is geworden. Gemeten naar Bruto Nationaal Product (GDP) is China, na de Verenigde Staten, de grootste economie in de wereld.

De status als nieuwe wereldmacht brengt met zich mee dat China zijn positie in de eigen regio en in de wereld bezig is te versterken. Eerst gebeurde dat vooral via economische diplomatie en investeringen in andere landen. De laatste jaren is men o.m. bezig met behoorlijke militaire investeringen, versterken van de greep op de Zuid Chinese zee via het bouwen van kunstmatige eilanden met militaire basis, het terugbrengen van Hong Kong als onderdeel van China en bedreigingen om Taiwan over te nemen. Ook is er een uitgebreid ruimteprogramma.

President Xi Jinping heeft de komende jaren te maken met een aantal uitdagingen. Ten eerste herstel van de economische groei. China heeft sinds 1978 een ongekende jaarlijkse groei van 5% tot 15% gehad. De Covid pandemie leidde tot slechts 2% groei in 2020, terwijl ongebreidelde financiële investeringen in de bouwsector in 2022 geleid hebben tot faillissementen en burgers die hun geld terug wilden. De absolute nultolerantie voor Covid met afsluiting van hele wijken, heeft eind 2022 geleid tot massale protesten van burgers, waarna de regering zich genoodzaakt zag om de samenleving weer open te gooien.

De economie van China heeft zich enorm kunnen ontplooien dankzij een meer liberaal beleid, waarbij China nieuwe miljonairs en zelfs miljardairs kreeg. De greep van deze nieuwe ‘kapitalisten’ op de economie en samenleving is ongemakkelijk binnen een socialistische samenleving. De Communistische Partij heeft dan ook maatregelen via de regering getroffen om haar invloed terug te dringen. Een goed voorbeeld is miljardair Jack Ma, oprichter en eigenaar van de handelsgroep Alibaba. Ma had kritiek geleverd op de regels van de regering; een gang naar de beurs van de Ant Group (van Ma) om U$$ 37 miljard aan kapitaal binnen te brengen, werd op het laatst door de Chinese regering geblokkeerd. Ook kreeg Alibaba een miljardenboete opgelegd en is Jack Ma al een hele tijd nauwelijks zichtbaar meer. Hij moest zijn belang in Alibaba en de Ant Group drastisch verminderen. Vele technologische bedrijven moeten nu verplicht regeringsbestuurders in hun bedrijf toelaten en ook aandelen aan de Chinese Staat geven. Te midden van dit alles moet er toch weer economische groei komen.

De economische en militaire opmars van China is niet onopgemerkt gebleven. Omliggende landen zoals Taiwan, Japan en Zuid Korea voelen zich bedreigd. China wordt steeds meer als een concurrent gezien door de Verenigde Staten. Tijdens president Trump werd de handel met China beperkt, terwijl ook onder president Biden de VS veel voorzichtiger is geworden en geen geavanceerd technologische producten en kennis naar China wil exporteren. China wordt gezien als een bedreiging door de VS m.n. op gebied van internetveiligheid en Chinese technologie wordt geweerd, omdat het gebruikt zou kunnen worden voor spionage.

Ook Europa wordt een stuk voorzichtiger en de opstelling van China in het conflict met Rusland over de oorlog in Oekraïne wordt met argwaan gevolgd.  De positie van China in het wereldwijde streven naar een schoner klimaat wordt ook met argwaan gevolgd. Voor vele ontwikkelingslanden is China echter een grote hulp geweest, waar men voor goedkope leningen terecht kon. Nu veel landen in schuldproblemen terecht zijn gekomen, waaronder Suriname, lijkt China niet geneigd om hierover te onderhandelen. Kortom president Xi Jinping krijgt het niet makkelijk en ook Suriname kijkt uit naar een oplossing om te komen tot schuldherschikking.

Marten Schalkwijk

Politiek analist