Tegelijk waarschuwt ze voor “we moeten nu niet drastisch gaan doen en dreigen met sancties en boetes, want dat gaat averechts werken. Maatregelen moeten gewoon rechtvaardig gevonden worden, waardoor het gros van de burgers zich hieraan houdt.” Het opleggen van strafmaatregelen zoals hechtenis of geldboetes, bij het overtreden of niet naleven van de Covid-19 maatregelen, is wettelijk niet helemaal geregeld. Hoewel de Wet Uitzonderingstoestand Covid-19 (WUC, kort gezegd Covid-wet) de regering (president, vicepresident en ministers) in staat stelt om Covid-19 maatregelen te treffen, blijkt uit de persconferentie niet of de aangekondigde maatregelen daadwerkelijk een besluit zijn van de regering, vindt Mathoera. 

Het presidentieel besluit waarin al deze specifieke, uitgewerkte maatregelen zouden moeten zijn vastgesteld, wordt volgens haar ook niet genoemd. “Ik heb tot woensdagmiddag geen presidentieel besluit gezien”, zegt Mathoera. Het ontbreken hiervan creëert verwarring in de samenleving en doet twijfel ontstaan over de grondslag van al deze maatregelen. “Deze twijfel mag absoluut niet ontstaan.” 

Mathoera merkt ook op dat de regering alle maatregelen moet afkondigen en niet de directeur van het Directoraat Nationale Veiligheid en/of het Nationaal Covid-19 Management Team. “Zij doen een goede job, maar zijn niet bevoegd om zulke verregaande maatregelen te treffen.” Het moet voor iedereen duidelijk zijn dat afgekondigde maatregelen gestoeld zijn op een formeel besluit van de regering. 

“Het gaat om verregaande maatregelen die de vrijheid en de grondrechten van burgers beperken en die moeten goed doordacht en weloverwogen zijn, en formeel genomen en formeel vastgelegd volgens wettelijke procedures.”

Mathoera geeft aan dat er in de Covid-wet een algemene sanctie is opgenomen. In het presidentieel besluit moet de regering aangeven wat precies de gebods- en verbodsbepalingen (overtredingen) zijn. Vervolgens moet op basis van de algemene sanctie, de Procureur-generaal (pg) de sanctie, en in dit geval de boete of straf per overtreding vaststellen. “Pas als de regering haar werk goed heeft gedaan, kan het Openbaar Ministerie handhaven en ter zake concrete instructies geven aan de opsporingsambtenaren.” De politie kan pas dan correct optreden en verbaliseren, indien de regels overtreden worden, legt Mathoera uit.

Mathoera keurt het af dat er met zware sancties wordt gedreigd. “Het is niet gestoeld op de wet en het creëert onnodig paniek en angst in de samenleving. Meer onrust is niet nodig.” Mathoera benadrukt: “Zolang de boetelijst niet door de pg is opgesteld op basis van het presidentiële besluit, mag de politie, belast met de algemene opsporingsbevoegdheid, WUC-overtreders niet bekeuren en geen proces-verbaal opmaken. Ze kunnen alleen vragen en aanmanen om de regels op te volgen. Echte handhaving zal niet mogelijk zijn.” De parlementariër is voorstander van meer preventieve maatregelen, meer politie zichtbaarheid en meer controles. 

In één adem pleit ze voor meer, concrete en duidelijke voorlichting in verschillende talen en naar alle lagen van de bevolking. Ook ziet zij dat er meer oplossingsmogelijkheden geboden worden voor het volk. Laat weten, hoe mensen aan goederen kunnen komen, hoe alleenwonende ouderen kunnen omgaan met situaties. Mensen, die acute begeleiding nodig hebben. Via hulplijnen kan goed hierop worden ingespeeld. “Op dit moment worden tal van maatregelen getroffen die heel moeilijk zijn voor burgers en er worden te weinig oplossingen aangedragen.” 

Concreet denkt ze aan meer hulplijnen activeren en gericht beleid vanuit verschillende ministeries zoals Sociale Zaken, Handel & Industrie en Landbouw. “De ministers hebben nog steeds een verantwoordelijkheid en in moeilijke tijden moet je juist jou leiderschap en kunde tonen.” 

Ook burgers hebben een eigen verantwoordelijkheid, benadrukt Mathoera. “Probeer zoveel mogelijk Covid-vrij te zijn en hou je zoveel mogelijk aan de regels”, drukt zij burgers op het hart. Thuisblijven is een must, “maar als je iets noodzakelijk moet doen op straat, ouderen, buren en zieken te hulp schieten, schroom niet om hen te ondersteunen met inachtneming van de regels.” Als samenleving moeten wij juist nu mekaar ondersteunen, stelt zij. 

Het uitvaardigen van het presidentieel besluit is conform artikel 4 leden 1 en 2 van de WUC (publicatie 9 april 2020). De wet spreekt nadrukkelijk over een besluit, welke vervat wordt in een resolutie, zegt Mathoera. Nadat de regering deze regels allemaal op papier (in een besluit) heeft opgesteld, wordt dit uitgevaardigd, afgekondigd in het Staatsblad en treedt hierna in werking. 

Mathoera wijst erop dat de burger de wet dient te kennen. Tegelijkertijd rust de plicht op de regering om die burger te voorzien van alle informatie, zodat ze daadwerkelijk de wet kennen.