Iraanse mensen komen bijeen om hun sympathie te tonen aan de slachtoffers van de crash van het Boeing 737-800 vliegtuig, vlucht PS 752, in Tehran, Iran. (WANA (West-Azië Nieuws Agentschap via Reuters)
De heersers van Iran riskeren een geloofwaardigheidscrisis, omdat de woede van het volk is opgelopen over de manier waarop de staat omging met een passagierscrash. Het leger had drie dagen nodig om toe te geven dat het toestel werd neergehaald door een foutief afgevuurde Iraanse raket.

Te midden van toenemende woede en internationale kritiek, heeft de late erkenning van de schuld door de elite Revolutionaire Garde van Iran de nationale eenheid weggemaakt die werd gezien na de moord op de invloedrijkste commandant van het land in een Amerikaanse drone-aanval in Irak op 3 januari. Enorme menigten hadden de straten van Iraanse steden gevuld om de dood van Qassem Soleimani te rouwen, terwijl ze "Dood aan Amerika" zongen.

Maar sinds het vliegtuig van Ukraine International Airlines op woensdag neerstortte zijn sociale media in vuur en vlam gezet door kritiek op de leiders. Canada en de Verenigde Staten hadden al vroeg hun vermoedens dat een Iraanse raket, hoewel per ongeluk was afgevuurd, op het toestel geuit. Alle 176 mensen aan boord van het vliegtuig, op weg van Teheran naar Kiev, werden gedood.

De stemming die er nu heerst onder de bevolking belooft niet veel goeds voor de parlementsverkiezingen in februari, wanneer de heersers van Iran doorgaans een hoge opkomst zoeken om hun legitimiteit te tonen, zelfs als de uitkomst geen belangrijk beleid zal veranderen. Maar in plaats daarvan horen ze nu meer gerommel van ontevredenheid, na anti-regeringsprotesten in november waarbij honderden mensen stierven.

"Het is een zeer gevoelige tijd voor de heersers. Ze worden geconfronteerd met een ernstig geloofwaardigheidsprobleem. Ze hebben niet alleen de waarheid verborgen gehouden, ze zijn ook verkeerd omgegaan met de situatie," zei een voormalige functionaris, die sprak op voorwaarde van anonimiteit tegen Reuters. Sinds de islamitische revolutie van 1979 hebben de geestelijken van Iran uitdagingen voor hun greep op macht weggenomen. Maar het soort wantrouwen tussen de heersers en het beleid, wat leidde vorig jaar tot protesten, kan nu zijn toegenomen.

"Op korte termijn zal de geloofwaardigheid van het regime worden ondermijnd en dit zal de druk op het regime vergroten vanwege de economische en politieke problemen die het had vóór de laatste patstelling met de VS," zei Daniel Byman, senior fellow voor buitenlands beleid bij de Brookings Institution's Centre for Middle East Policy.

'Dood aan de dictator'
Videoclips op Twitter toonden demonstranten vandaag, zaterdag, in Teheran terwijl ze "Dood aan de dictator" scandeerden, een verwijzing naar de Opperste leider Ali Khamenei. Het leger verontschuldigde zich voor het neerschieten van het vliegtuig en zei dat luchtverdedigingen per ongeluk werden afgevuurd tijdens een staat van hoog alarm. Iran had vergeldingsmaatregelen van de VS verwacht nadat het wraak had genomen op de dood van Soleimani door raketten af ​​te vuren op Iraakse bases waar Amerikaanse troepen waren gestationeerd.

Een functionaris zei dat de fout niet moet worden omgezet in een politiek wapen tegen de heersers en de Revolutionaire Garde, een parallelle kracht voor het conventionele leger dat rechtstreeks valt onder Khamenei en een bewaker is van het theocratische systeem. "Laten we vermijden zo hard te zijn. Het was een gevoelige tijd en iedereen was nerveus. Je kunt niet negeren wat de bewakers sinds de revolutie hebben gedaan om de natie en dit land te beschermen," zei de veiligheidsfunctionaris tegen Reuters.

Maar Khamenei, die bij de verkiezingen altijd de opkomst heeft genoemd als een teken van de legitimiteit van het systeem van kerkelijke heerschappij, kan nu misschien er achter komen dat Iraniërs niet zo happig zijn om hun steun te betuigen. "Waarom zou ik op dit regime stemmen. Ik vertrouw ze helemaal niet. Ze logen tegen ons over het vliegtuigongeluk. Waarom zou ik ze vertrouwen als ze de mensen niet genoeg vertrouwen om de waarheid te vertellen?", zei Hesham Ghanbar (27), een universiteitsstudent in Teheran.

De regering worstelt al om de economie draaiende te houden onder steeds strengere Amerikaanse sancties, opgelegd door Washington nadat deze zich in 2018 had teruggetrokken uit de nucleaire deal van Teheran met wereldmachten. De vitale export van olie is teruggeschroefd.

Rotsvaste ondersteuning
"Deze tragedie zal niet worden vergeten, noch is het gemakkelijk te overwinnen voor de bevolking onder sancties en druk, niet alleen vanuit het buitenland, maar ook vanuit de staat," zei Sanam Vakil, Senior Research Fellow bij Middle East en North Africa Program, Chatham House. "Dit incident is een sterke herinnering aan het gapende gebrek aan bestuur," zei Vakil.

Het administratieve systeem heeft in het verleden zwaardere uitdagingen overleefd, waaronder een verlammende achtjarige oorlog met Irak in de jaren tachtig. Maar het fundament van de steun, de arme en lagere middenklasse die in het verleden het meest hebben geprofiteerd van de gulheid van de staat, behoorden in november tot de eersten in de protesten die werden aangewakkerd door een stijging van de benzineprijzen - een bijzonder gevoelige kwestie waar velen vertrouwen op goedkope brandstof.

De eisen van demonstranten werden snel politieker, inclusief oproepen voor hun heersers om af te treden, voordat de autoriteiten ten onder gingen.

Schok voor Iraniërs
Er achter komen dat de Iraanse troepen per ongeluk een vliegtuig neerschoten, is een nieuwe klap. Veel van de passagiers waren Iraniërs met een dubbele nationaliteit. Sociale media werden overspoeld met boze opmerkingen van Iraniërs, velen klagen dat de autoriteiten meer tijd hadden besteed aan het ontkennen dat ze de schuld hadden voor de vliegtuigcrash dan sympathiseren met de families van de slachtoffers.

“Het heeft het publiek geschokt. Nogmaals, het regime doodt achteloos zijn eigen volk," zei Ray Takeyh, senior fellow voor studies in het Midden-Oosten aan de Council on Foreign Relations. "Het doorboort het toch al valse verhaal dat de liquidatie van Soleimani het Iraanse volk achter hun regering heeft verenigd," zei hij.

Naast de parlementaire stemming zullen bij de verkiezingen op 21 februari ook leden van de Assemblee van Deskundigen worden gekozen, een administratieve instantie die in de toekomst verantwoordelijk zal zijn voor het selecteren van een opvolger van de 80-jarige Khamenei.

Khamenei, die geen termijnlimiet heeft, is in functie sinds de dood in 1989 van de oprichter van de Islamitische Republiek, Ayatollah Ruhollah Khomeini.