Aanpak Iran bij vliegtuigramp leidt tot nieuwe uitdagingen
12 Jan 2020, 02:42
Iraanse mensen komen bijeen om hun sympathie te tonen aan de slachtoffers van de crash van het Boeing 737-800 vliegtuig, vlucht PS 752, in Tehran, Iran. (WANA (West-Azië Nieuws Agentschap via Reuters)
De heersers
van Iran riskeren een geloofwaardigheidscrisis, omdat de woede van het volk is
opgelopen over de manier waarop de staat omging met een passagierscrash. Het
leger had drie dagen nodig om toe te geven dat het toestel werd neergehaald
door een foutief afgevuurde Iraanse raket.
Te midden
van toenemende woede en internationale kritiek, heeft de late erkenning van de
schuld door de elite Revolutionaire Garde van Iran de nationale eenheid
weggemaakt die werd gezien na de moord op de invloedrijkste commandant van het
land in een Amerikaanse drone-aanval in Irak op 3 januari. Enorme menigten
hadden de straten van Iraanse steden gevuld om de dood van Qassem Soleimani te
rouwen, terwijl ze "Dood aan Amerika" zongen.
Maar sinds
het vliegtuig van Ukraine International
Airlines op woensdag neerstortte zijn sociale media in vuur en vlam
gezet door kritiek op de leiders. Canada en de Verenigde Staten hadden al vroeg
hun vermoedens dat een Iraanse raket, hoewel per ongeluk was afgevuurd, op het
toestel geuit. Alle 176 mensen aan boord van het vliegtuig, op weg van Teheran
naar Kiev, werden gedood.
De stemming
die er nu heerst onder de bevolking belooft niet veel goeds voor de
parlementsverkiezingen in februari, wanneer de heersers van Iran doorgaans een
hoge opkomst zoeken om hun legitimiteit te tonen, zelfs als de uitkomst geen
belangrijk beleid zal veranderen. Maar in
plaats daarvan horen ze nu meer gerommel van ontevredenheid, na
anti-regeringsprotesten in november waarbij honderden mensen stierven.
"Het
is een zeer gevoelige tijd voor de heersers. Ze worden geconfronteerd met een ernstig geloofwaardigheidsprobleem.
Ze hebben niet alleen de waarheid verborgen gehouden, ze zijn ook verkeerd
omgegaan met de situatie," zei een voormalige functionaris, die sprak op
voorwaarde van anonimiteit tegen Reuters. Sinds
de islamitische revolutie van 1979 hebben de geestelijken van Iran uitdagingen
voor hun greep op macht weggenomen. Maar het soort wantrouwen tussen de
heersers en het beleid, wat leidde vorig jaar tot
protesten, kan nu zijn toegenomen.
"Op
korte termijn zal de geloofwaardigheid van het regime worden ondermijnd en dit
zal de druk op het regime vergroten vanwege de economische en politieke
problemen die het had vóór de laatste patstelling met de VS," zei Daniel
Byman, senior fellow voor buitenlands beleid bij de Brookings Institution's Centre for Middle East Policy.
'Dood aan de dictator'
Videoclips
op Twitter toonden demonstranten vandaag, zaterdag, in Teheran terwijl ze
"Dood aan de dictator" scandeerden, een verwijzing naar de Opperste
leider Ali Khamenei. Het leger verontschuldigde
zich voor het neerschieten van het vliegtuig en zei dat luchtverdedigingen per
ongeluk werden afgevuurd tijdens een staat van hoog alarm. Iran had
vergeldingsmaatregelen van de VS verwacht nadat het wraak had genomen op de
dood van Soleimani door raketten af te vuren op Iraakse bases waar
Amerikaanse troepen waren gestationeerd.
Een
functionaris zei dat de fout niet moet worden omgezet in een politiek wapen
tegen de heersers en de Revolutionaire Garde, een parallelle kracht voor het conventionele leger dat rechtstreeks
valt onder Khamenei en een bewaker is van het theocratische systeem.
"Laten we vermijden zo hard te zijn. Het was een gevoelige tijd en
iedereen was nerveus. Je kunt niet negeren wat de bewakers sinds de revolutie
hebben gedaan om de natie en dit land te beschermen," zei de
veiligheidsfunctionaris tegen Reuters.
Maar
Khamenei, die bij de verkiezingen altijd de opkomst heeft genoemd als een teken
van de legitimiteit van het systeem van kerkelijke heerschappij, kan nu misschien er achter komen dat Iraniërs niet zo
happig zijn om hun steun te betuigen. "Waarom zou ik op dit regime
stemmen. Ik vertrouw ze helemaal niet. Ze logen tegen ons over het
vliegtuigongeluk. Waarom zou ik ze vertrouwen als ze de mensen niet genoeg
vertrouwen om de waarheid te vertellen?", zei Hesham Ghanbar (27), een
universiteitsstudent in Teheran.
De
regering worstelt al om de economie draaiende te houden onder steeds strengere Amerikaanse sancties, opgelegd door Washington
nadat deze zich in 2018 had teruggetrokken uit de nucleaire deal van Teheran
met wereldmachten. De vitale export van olie is teruggeschroefd.
Rotsvaste ondersteuning
"Deze
tragedie zal niet worden vergeten, noch is het gemakkelijk te overwinnen voor
de bevolking onder sancties en druk, niet alleen vanuit het buitenland, maar
ook vanuit de staat," zei Sanam Vakil, Senior
Research Fellow bij Middle East en North
Africa Program, Chatham House. "Dit incident is een sterke
herinnering aan het gapende gebrek aan bestuur," zei Vakil.
Het
administratieve systeem heeft in het verleden zwaardere uitdagingen overleefd,
waaronder een verlammende achtjarige oorlog met Irak in de jaren tachtig. Maar
het fundament van de steun, de arme en lagere middenklasse die in het verleden
het meest hebben geprofiteerd van de gulheid van de staat, behoorden in
november tot de eersten in de protesten die werden aangewakkerd door een
stijging van de benzineprijzen - een bijzonder gevoelige kwestie waar velen
vertrouwen op goedkope brandstof.
De
eisen van demonstranten werden snel politieker, inclusief oproepen voor hun
heersers om af te treden, voordat
de autoriteiten ten onder gingen.
Schok voor Iraniërs
Er achter
komen dat de Iraanse troepen per ongeluk een vliegtuig neerschoten, is een
nieuwe klap. Veel van de passagiers waren Iraniërs met een dubbele
nationaliteit. Sociale
media werden overspoeld met boze opmerkingen van Iraniërs, velen klagen dat de
autoriteiten meer tijd hadden besteed aan het ontkennen dat ze de schuld hadden
voor de vliegtuigcrash dan sympathiseren met de families van de slachtoffers.
“Het
heeft het publiek geschokt. Nogmaals, het regime doodt achteloos zijn eigen
volk," zei Ray Takeyh, senior fellow voor studies in het Midden-Oosten aan
de Council on Foreign Relations. "Het
doorboort het toch al valse verhaal dat de liquidatie
van Soleimani het Iraanse volk achter hun regering heeft
verenigd," zei hij.
Naast de
parlementaire stemming zullen bij de verkiezingen op 21 februari ook leden van
de Assemblee van Deskundigen worden gekozen, een administratieve instantie die
in de toekomst verantwoordelijk zal zijn voor het selecteren van een opvolger
van de 80-jarige Khamenei.
Khamenei,
die geen termijnlimiet heeft, is in functie sinds de dood in 1989 van de
oprichter van de Islamitische Republiek, Ayatollah Ruhollah Khomeini.