Premier Sheikh Hasina van Bangladesh spreekt tijdens een persconferentie in Dhaka, op 6 januari 2014. (Archieffoto AP)
Een speciaal tribunaal heeft de afgezette premier van Bangladesh, Sheikh Hasina, ter dood veroordeeld op beschuldigingen van misdaden tegen de menselijkheid vanwege haar harde optreden tegen een studentenopstand vorig jaar, waarbij honderden mensen omkwamen en haar 15-jarige bewind ten val werd gebracht.

Het in Dhaka gevestigde International Crimes Tribunal veroordeelde ook de voormalige minister van Binnenlandse Zaken, Asaduzzaman Khan, tot de doodstraf vanwege zijn betrokkenheid bij het gebruik van dodelijk geweld tegen demonstranten.

Zowel Hasina als Khan vluchtten vorig jaar naar India en werden bij verstek veroordeeld.

Een derde verdachte, een voormalig politiechef, kreeg een gevangenisstraf van vijf jaar nadat hij staatsgetuige was geworden tegen Hasina en schuld had bekend.

Hasina en Khan werden beschuldigd van de moord op honderden mensen tijdens een door studenten geleide opstand in juli en augustus 2024. De gezondheidsadviseur van het land onder de huidige interim-regering zei dat meer dan 800 mensen omkwamen en ongeveer 14.000 gewond raakten. De Verenigde Naties meldde in een rapport van februari echter dat tot 1.400 mensen mogelijk zijn omgekomen.

Hasina zegt dat de aanklachten onterecht zijn en stelt dat zij en Khan "te goeder trouw handelden en probeerden het verlies van levens te minimaliseren."

"We verloren de controle over de situatie, maar om wat er gebeurde te karakteriseren als een voorbedachte aanval op burgers is simpelweg een verkeerde interpretatie van de feiten," zei zij maandag in een verklaring waarin ze het vonnis veroordeelde.

Het vonnis komt terwijl het land nog steeds worstelt met instabiliteit na de afzetting van Hasina op 5 augustus 2024. De Bangladeshi Nobelprijswinnaar voor de Vrede, Muhammad Yunus, nam drie dagen na haar val de leiding van een interim-regering over. Yunus heeft gezworen Hasina te straffen en verbood de activiteiten van haar Awami Liga-partij.

Een drieleden-tribunaal, onder leiding van rechter Golam Mortuza Mozumder, maakte de uitspraak van het tribunaal bekend, een zitting die live werd uitgezonden.

Sommigen in de overvolle rechtszaal juichten toen Mozumder de doodstraf voor Hasina aankondigde. Hij berispte hen en zei dat ze hun gevoelens buiten de rechtszaal moesten uiten.

Veel families van de tijdens de opstand van vorig jaar gedode en gewonde mensen wachtten uren buiten het tribunaal in afwachting van het vonnis.

Het lijkt onwaarschijnlijk dat Hasina terug zal keren naar Bangladesh om haar straf te ondergaan. India heeft niet gereageerd op verzoeken van Bangladesh om haar uit te leveren voor de rechtszaak.

De interim-regering verscherpte de beveiliging voor het vonnis, met paramilitaire grenswachten en politie die in Dhaka en vele andere delen van het land werden ingezet.

Hasina’s Awami Liga-partij riep op tot een landelijke staking om tegen het vonnis op maandag te protesteren.

Hasina veroordeelde het vonnis van maandag en noemde het “partijdig en politiek gemotiveerd” in een verklaring. Ze veroordeelde ook het tribunaal als “gemanipuleerd” en beweerde dat het “was opgericht en voorgezeten door een niet-gekozen regering zonder democratisch mandaat.”

“In hun walgelijke oproep tot de doodstraf tonen ze de brutale en moorddadige intentie van extremistische figuren binnen de interim-regering om de laatste gekozen premier van Bangladesh te verwijderen en de Awami Liga als politieke kracht te ontbinden,” zei Hasina.

Hasina kan tegen het vonnis in beroep gaan, tenzij ze zich binnen 30 dagen na het vonnis overgeeft of wordt gearresteerd.

De spanningen en verstoringen in het land namen de afgelopen dagen toe in aanloop naar het vonnis.

Bijna 50 brandstichtingen, vooral gericht op voertuigen, en tientallen explosies van primitieve bommen werden de afgelopen week landelijk gemeld. Twee mensen kwamen om bij de brandstichtingen, meldde de lokale media.

De autoriteiten van het Hooggerechtshof vroegen zondag in een brief aan het legerhoofdkwartier om soldaten in te zetten rond het tribunaalcomplex voorafgaand aan het vonnis.

Yunus zei dat zijn interim-regering de volgende verkiezingen van het land in februari zal houden en dat Hasina’s partij geen kans zal krijgen om aan de verkiezingen deel te nemen.

De politiek in Bangladesh onder Yunus blijft op een kruispunt staan met beperkte tekenen van stabiliteit.