Het kwam en verliet Suriname nooit meer
05 Sep 2019, 20:30
foto
Vandaag is het precies 80 jaar geleden dat de Goslar de Surinamerivier binnenvoer. (Foto: René Gompers)


Het is heel mistig in de vroege ochtend. Uit het niets verschijnt een donker getint vaartuig, de stoom wordt steeds zichtbaarder wanneer het kolenvrachtship de Surinamerivier binnenvaart. Goslar, genoemd naar een dorpje in Duitsland, gooit het zijn anker uit in de veilige neutrale Nederlandse kolonie Suriname. De asielzoeker te water komt 5 september 1939 Suriname binnen – vandaag precies 80 jaar geleden, nietsvermoedend om nooit weg te varen.

De aankomst dag van de Goslar en de dag waarop het schip tot zinken wordt gebracht, zijn steeds aanspreekpunten voor journalist Ewald Scharfenberg om het onderwerp te belichten. “Mijn vader, Ewald Heinrich Scharfenberg, was een jonge machinetechnicus op dat schip, dat in 1929 te water werd gelaten op de scheepswerf Blohm & Voss in Hamburg. Hij had sinds 24 februari 1939 dienst aan boord van de Goslar”, schrijft hij op zijn facebook pagina. In enkele alinea’s vertelt Scharfenberg jr. over de Goslar, waarom het Suriname aandeed, wat er verder gebeurde en hoe het met zijn vader verliep.

De journalist bezocht Paramaribo in 2007 en doet sindsdien onderzoek naar het onderwerp. In gesprek met Starnieuws zegt hij: “Ik probeer zo mijn vaders nagedachtenis in ere te houden”. Een held die zijn leven gaf voor Duitsland? “Nee”, reageert Scharfenberg, “ik zou dat niet zeggen. Ik denk dat hij een jongeman was die zijn omstandigheden als een avontuur beleefde.” Zijn vader overleed in 1977 te Caracas; Scharfenberg is dan pas 15 jaar. Als tiener heeft hij het avontuur van vader nooit begrepen. “Dus ik zou zeggen dat ik nu ik ouder ben en een lange carrière als journalist in Venezuela achter de rug heb, dat ik het op de een of andere manier wil goedmaken voor mijn eerdere onwetendheid.”

Het verhaal over het ijzeren eilandje in de Surinamerivier gaat terug naar het begin van de Twee Wereldoorlog. Duitsland valt Polen binnen, Frankrijk en Engeland verklaren de oorlog aan Duitsland. De Goslar heeft net kolen opgehaald in een Amerikaanse haven en krijgt opdracht om liever een neutrale haven aan te doen en zo uit het gezichtsveld van de duikboten van de vijand te blijven. Het schip krijgt enige camouflage kleuren om te lijken op een Amerikaans schip en vaart zo veilig de wateren binnen van de Nederlandse kolonie Suriname. De bemanning bestaat uit Duitsers en Chinezen. Het vergaat de Duitsers goed in Suriname waar zij snel vrienden maken; met de Chinezen gaat het een stuk minder goed en zij willen weg.

Maar op 10 mei 1940 valt Duitsland Nederland binnen en krijgt Gouverneur Kielstra in Suriname een telegram om alle Duitsers in het land te detineren. Hulpmachinist Scharfenberg en 14 andere zijn die dag nog de enige bemanningsleden op de Goslar, wanneer de havenmeester vergezeld van militairen en politiebeambten aan boord komt om hen te detineren. Terwijl kapitein Karl Berghoff hen aan de praat houdt, trekken de zeemannen enkele luiken in het ruim open, om het schip tot zinken te brengen. Een opdracht die zij maanden van te voren hebben gekregen – mocht het eens zover zijn. “Ze wilden voorkomen dat het schip in Nederlandse handen zou komen”, zegt Scharfenberg.

De Goslar maakt in bijkans een etmaal langzaam steeds meer slagzij en ligt in de middag van 11 mei 1940 geheel met bakboordzijde aan de ondiepe riviergrond. De 15 mannen worden gevangen genomen en krijgen eerst een plek in de cel van het Fort Zeelandia, gevolgd door zeven jaar lang ‘gratis huisvestiging’ in het interneringskamp aan de Copieweg. “Mijn vader heeft tot tweemaal toe geprobeerd te ontsnappen. Het lukte hem bijna een keer, toen hij de grens met Frans-Guyana bereikte.” In 1947 zijn alle Duitse geïnterneerden vrijgelaten en oud-hulpmachinist Scharfenberg kiest voor Venezuela om er te blijven tot zijn dood. “Ik herinner hem als een rustige, nederige man”, vertelt zijn zoon.

In 2017 zijn plannen over de berging van Goslar onthuld door Ben Toppin, directeur van het filmbedrijf, Sediba NV. Het project zou onderdeel zijn van een Amerikaanse documentaire.
Advertenties

Monday 06 May
Sunday 05 May
Saturday 04 May