Misbruik diplomatieke immuniteit

De diplomatieke immuniteit of onschendbaarheid van diplomaten is in het internationaal recht geregeld, waarbij het belangrijkste doel is om diplomaten ervan te verzekeren dat zij hun werkzaamheden, vooral in onvriendelijke landen, zonder belemmeringen kunnen uitvoeren. De diplomatieke onschendbaarheid is absoluut niet bedoeld om diplomaten te bevoordelen, maar om ervoor te zorgen dat zij hun werk moeiteloos en ongestoord kunnen uitvoeren als de officiële vertegenwoordigers van een land of regering.
Helaas menen sommige diplomaten dat hun onschendbaarheid een vrijbrief is om een gedrag te etaleren dat in het onschuldigste geval als zeer irritant en provocerend kan worden gezien en in het ergste geval van doen kan hebben met moord en doodslag.

Bij grensoverschrijdende misdaden zoals handel in drugs, wapens, mensensmokkel en witwassen van geld vervalt terstond de diplomatieke onschendbaarheid. Dit geldt onverkort ook voor staatshoofden, regeringsleiders en ministers van buitenlandse zaken die zonder enige accreditatie eveneens vallen onder de diplomatieke immuniteit.

Het bekendste voorbeeld waarbij immuniteit van een staatshoofd niets ter zake deed, is de arrestatie van de Panamese president Manuel Noriega tijdens de invasie door de Amerikanen in 1989. Hij werd in 1992 veroordeeld voor o.a. handel in drugs. Hij kwam in 2007 vrij, werd uitgeleverd aan Frankrijk waar hij veroordeeld werd tot zeven jaar straf vanwege witwassen van gelden. In 2011 werd hij uitgeleverd aan zijn geboorteland Panama waar hij nu een gevangenisstraf uitzit van 20 jaar vanwege schendingen van mensenrechten. De nu 79-jarige Manuel Antonio Noriega Moreno zit al 24 jaar in de gevangenis.

Een ander voorbeeld waarbij diplomatieke immuniteit niet mocht baten is de arrestatie in 1985 van de Chief Minister van de Turks en Caicos eilanden, Norman B. Saunders. Hij werd samen met zijn minister van Handel, Stafford Missick, bij aankomst in Miami gearresteerd op beschuldiging door de Amerikaanse DEA van het faciliteren van de drugshandel tussen Colombia en de Verenigde Staten. Hij werd veroordeeld tot 8 jaar gevangenisstraf. Na het uitzitten van zijn straf keerde hij terug naar zijn land waar hij uit zijn politieke partij werd gezet. In 1995 werd hij als onafhankelijke kandidaat nipt gekozen tot parlementariër in zijn land. Norman Saunders is nu ook eigenaar van een visverwerkingsbedrijf in Zuid Caicos. De Amerikanen verdenken hem nog steeds van betrokkenheid bij de drugshandel, enkele weken geleden viel de politie zijn bedrijf binnen maar heeft niets illegaals kunnen vinden.

Hieronder volgen nog enkele voorbeelden van ernstige misdragingen van sommige diplomaten en de nasleep daarvan.

Washington DC 1997
Tijdens mijn verblijf in januari 1997 in Washington DC, veroorzaakte de Deputy Chief of Mission,van de ambassade van de Republiek Georgië, Gueorgui Makharadze, een verkeersongeval vlakbij Dupont Circle waarbij 4 personen ernstig gewond raakten en 1 zestienjarig meisje overleed. Makharadze die teveel alcohol gedronken had, werd gearresteerd, maar direct weer vrijgelaten omdat hij een beroep deed op zijn immuniteit als geaccrediteerde diplomaat. Maar de Georgische regering hief op verzoek van de Verenigde Staten zijn immuniteit op, Makharadze werd berecht en veroordeeld tot een gevangenisstraf van tussen de 7-21 jaar. De regering van Georgië betaalde als compensatie aan de nabestaanden van het overleden meisje een niet bekend gemaakt bedrag uit.

Nieuw Delhi 2003
Een tweede ervaring deed ik op in Nieuw Delhi in mei 2003. Mansour Ali, zoon van de Senegalese ambassadeur tevens de Dean van het Corpse Diplomatique Ahmed Al Mansour Deouf, verwondde in een gevecht de chauffeur van zijn vader, Dilawar zodanig, dat die aan de gevolgen daarvan overleed. Onder grote druk van India nam Senegal’s president Abdoulaye Wade de beslissing om ambassadeur Deouf onmiddellijk terug te roepen. Daarnaast verzekerde president Wade de Indiase autoriteiten dat Mansour Ali in Senegal berecht zal worden vanwege dood door schuld, hetzelfde delict waarvan de Delhi politie hem beschuldigde. Ook werd aan de familie van de overleden Dilawar, een onbekend gebleven bedrag uitbetaald.
Het misdrijf van de zoon van ambassadeur Deouf leidde ertoe dat hij (de ambassadeur dus) door zijn regering direct werd teruggeroepen.

Paramaribo 2012
In juni 2012 werd de vrouw van de Chinese ambassadeur in Suriname dood aangetroffen in het zwembad van de residentie. Uit de mediaberichten valt te lezen dat de vrouw al enkele dagen dood was, vermoedelijk al op 30 mei 2012. De lijkschouwing op 2 juni 2012 wees uit dat de formele doodsoorzaak 'verdrinking' of 'verstikking' moet zijn geweest. Direct na de lijkschouwing werd het lijk in Paramaribo gecremeerd. Na de dood van zijn vrouw bleef de ambassadeur in functie in Suriname tot zijn reguliere diensttijd erop zat.

Sri Lanka 1979
In 1979 schoot de ambassadeur van Burma (=Myanmar) in de Sri Lankese hoofdstad, Colombo, zijn vrouw dood toen zij uit de auto stapte na een (liefdes)ontmoeting met een muzikant van een nachtclub orkest. De volgende ochtend zagen buren hoe de ambassadeur een brandstapel bouwde in zijn achtertuin. Aan de gealarmeerde politie vertelde de ambassadeur aan de poort dat er niets aan de hand was en herinnerde hij hen eraan dat zijn residentie onschendbaarheid genoot, dus niet betreden kan worden door de Sri Lankese politie. Daarna vervolgde hij zijn werk in de achtertuin die nu omringd was door gefascineerde buren die hem spoedig uit het huis zagen komen met het lijk van zijn vrouw, dat hij op de brandstapel plaatste en in brand stak. Vanwege zijn contacten met hooggeplaatsten in zijn land bleef hij nog in functie, maar vanwege de onhoudbare, paria positie waarin hij was komen te verkeren op zijn standplaats, werd hij na enige tijd teruggeroepen naar zijn hoofdstad, Rangoon (= Naypyidaw).

Londen 1984
In 1984 protesteerden Libische dissidenten voor de ambassade van Libië in Londen. De Britse agente, Yvonne Fletcher, werd gedood door schoten die vanuit de ambassade werden gelost. Tot heden is de identiteit van de schutter niet bekend en de Libische autoriteiten hebben ook geen poging ondernomen bekend te maken wie de schuldige was, laat staan bestraft. Echter, twee jaar later was deze onopgeloste kwestie een beslissende factor in premier Margaret Thatcher’s besluit om in april 1986, president Ronald Reagan toestemming te geven om vanuit Britse bases, Libië te bombarderen. In deze onder de naam Operation El Dorado Canyon bekend geworden actie, was het zonder meer de bedoeling Moammar al Khaddafi te vermoorden, maar hij was zijn residentie in de barakken van Bab al Azizia ontvlucht dankzij een tip van de Maltese premier Karmenu Mifsud Bonnici.
Zo groot was dus de woede van de Britten vanwege de op basis van diplomatieke immuniteit onbestrafte moord op agente Fletcher, dat zij volgaarne hun medewerking verleenden aan een moordaanslag op de Libische leider Khaddafi. Volgens berichten uit die tijd kwam bij de bombardementen, Hana Khaddafi, de 1 jaar oude, geadopteerde dochter van Khaddafi om het leven. Die berichten worden nu sterk betwijfeld.

Vancouver 1999
Mevr. Kazuko Shimokoji, de echtgenote van de Japanse Consul Generaal, meldde zich bij de EHBO van een ziekenhuis in Vancouver met dichtgeslagen ogen en vele kneuzingen rondom de hals. Aan de dienstdoende arts vertelde zij dat haar man haar in elkaar had geslagen. De ingeschakelde politie kreeg van haar man te horen “ja ik heb haar afgetakeld en zij verdiende het”, eraan toevoegend “ it is a cultural thing and not a big deal”.

Hoewel een arrestatiebevel werd uitgevaardigd, kon consul Shimokoji niet worden gearresteerd vanwege zijn diplomatieke immuniteit. Maar zijn verklaringen tegenover de Canadese politie werden breed uitgemeten in de internationale pers waaronder ook de Japanse. De woede van de publieke opinie was zo groot dat Japan zijn immuniteit ophief, hij verscheen voor het gerecht in Canada, maar kreeg geen straf, hij moest Canada verlaten, keerde terug naar Tokio waar hij een administratieve job kreeg met een vermindering van zijn salaris.

Met deze voorbeelden heb ik een beeld willen schetsen van hoe verregaand de consequenties kunnen zijn van misbruik van diplomatieke immuniteit. In het algemeen kan de opheffing van de diplomatieke immuniteit alleen geschieden op initiatief van de zendstaat waarbij een doorslaggevende factor is de reputatie en het imago van de zendstaat alsmede de moreel ethische opvattingen van de leiders van die staat. Bij een uitermate aanstootgevend gedrag heeft het gastland wel het recht om de diplomaat die zich hieraan schuldig maakt tot 'persona non grata' te verklaren.

Een veel voorkomend misbruik van de diplomatieke immuniteit is terug te vinden in de behandeling van lokaal aangetrokken krachten in het gastland. Ambassades en diplomaten kunnen de meest meedogenloze werkgevers zijn. Het is haast onontkoombaar dat de kanselarij en de diplomatieke staf gebruik moeten maken van lokaal personeel, zoals secretaressen en chauffeurs die de taal van het land spreken evenals receptionisten, schoonmakers, technici en tuinlieden. In ongunstige situaties komen deze krachten in wat men noemt 'legal limbo' te verkeren waarbij noch de wetten van de zendstaat noch die van het gastland worden toegepast.

Ambassades en hun diplomaten wagen het, haast alle in het gastland bestaande wetten op het vlak van minimumlonen, maximale werktijden, vakantie en vrije dagen te negeren. De slechtste uitbuiters i.c. slavendrijvers onder de diplomaten deinzen er niet voor terug, hun werknemers op te sluiten in hun residenties; ontzeggen hen hun verdiende gelden; ontnemen hun reisdocumenten (paspoorten); geven hen geen voedsel; verbieden communicatie met de buitenwereld; misbruiken hen fysiek en emotioneel en plegen continu inbreuk op hun privacy.

In geval van landen met een hoge graad van corruptie en daarmee corresponderende attitude van diplomaten, is het bijna niet verwachtbaar dat er sancties zullen volgen. Eerlijkheidshalve moet ik hierbij aantekenen dat helaas ook vele Surinaamse diplomaten zich tot vandaag de dag van hun slechtste kant hebben laten zien op dit vlak.
Zullen de politici van de nieuwe orde in 2015 hier verandering in brengen?

Rudie Alihusain