Maduro probeert steun van Venezolaanse leger te versterken

Op een kruispunt, niet ver van een benzinestation dat overgroeid is met onkruid, houden jonge mannen en vrouwen in vaalgroene kleding voertuigen tegen die terugkeren van een bijeenkomst voor tegenstanders van de Venezolaanse president Nicolás Maduro, vragen passagiers om hun identificatie en inspecteren hun auto's, vrachtwagens en motorfietsen.

Dergelijke controleposten zijn in de aanloop naar de presidentsverkiezingen van zondag verspreid over de uitgestrekte tropische vlakten, beboste hooglanden en aan het strand van het land, met als doel regeringscritici te intimideren en zo nu en dan vast te houden. Vaak gaat het om een ​​verzoek om een ​​lift, bananen of 'samenwerking' – het eufemisme van Venezuela voor een kleine steekpenning.

Maar het machtsspel valt vaak plat. Wanneer hun superieuren zich onttrekken aan de brandende zon, verraden de grunts hun ongenoegen over Maduro en hun openheid tegenover een nieuwe opperbevelhebber.

"Is de dame gearriveerd? Waren er veel mensen?" vraagt ​​een onbezonnen soldaat naar oppositieleider Maria Corina Machado. "We wilden kijken, maar er is hier geen wifi", fluistert een ander.

Sinds Maduro in 2013 aan de macht kwam, heeft hij niet geaarzeld troepen in te zetten om de protesten neer te slaan, terwijl hij hoge officieren beloont met lucratieve overheidsbanen en controle over belangrijke industrieën. Maar dagen verwijderd van een fel omstreden stemming die Maduro’s greep op de macht bedreigt, werkt de zelfbenoemde socialist harder dan ooit om de loyaliteit van de strijdkrachten – de traditionele scheidsrechter van politieke geschillen in Venezuela – te versterken en de topcommandanten in het gareel te houden.

De afgelopen dagen is de president op de staatstelevisie verschenen bij een diploma-uitreiking voor 25.000 politieagenten, waarbij hij hen prees als de eerste verdedigingslinie tegen wat hij pogingen van rechtse hardliners noemde om een ​​tragedie uit te lokken. Hij promootte ook tientallen officieren en verleende een nieuwe titel aan zijn oude minister van Defensie, Vladimir Padrino López: 'Generaal van het Soevereine Volk.'

"Het lot van Venezuela hangt af van onze overwinning", zei Maduro deze maand tijdens een bijeenkomst. "Als we een bloedbad of een door de fascisten ontketende broederoorlog willen voorkomen, moeten we de grootste verkiezingsoverwinning ooit garanderen."

De top heeft Maduro gesteund en zich verdiept in het politieke moddergooien in plaats van vast te houden aan zijn traditionele rol om de verkiezingen veilig te stellen.

Generaal Domingo Hernández Lárez, het hoofd van de gezamenlijke stafchefs, plaatste een foto op sociale media waarop Machado te zien zou zijn terwijl hij sprak voor een wit bord vol aantekeningen waarin werd opgeroepen tot de 'eliminatie' van de strijdkrachten. Machado, die niet mocht meedoen en de stand-in-kandidaat Edmundo Gonzalez steunt, heeft de beschuldiging 'nepnieuws' genoemd. Een mediawaakhondgroep zei dat het beeld was gemanipuleerd.

Maduro’s tegenstanders hebben lange tijd moeite gehad om twijfelaars in het leger voor zich te winnen.

De strijdkrachten vormen een integraal onderdeel van Maduro's greep op de macht sinds zijn mentor en voorganger, voormalig tankcommandant Hugo Chávez, in 1992 een opstand leidde tegen een impopulaire bezuinigingsregering. Toen Chávez in 1998 tot president werd gekozen, zuiverde hij officieren die waren geïndoctrineerd in de VS om het communisme te bestrijden, plaatste collega-coupplegers op topposities en pompte de olierijkdommen van het land in straaljagers en dure militaire hardware.

Maduro heeft, zonder de militaire achtergrond van Chávez, niettemin zijn eigen groep geüniformeerde bondgenoten sterker gemaakt, van wie velen, net als de president, te maken krijgen met beschuldigingen van corruptie en mensenrechtenschendingen.

De Nationale Garde heeft ook stilletjes anti-oproeruitrusting geïmporteerd en gepantserde voertuigen opgeknapt die wel konden worden gebruikt om protesten te onderdrukken, aldus de gepensioneerde generaal Rodolfo Camacho, een Maduro-tegenstander die een rapport schrijft over militaire zaken.

Ondertussen heeft de regering niet geaarzeld om soldaten die buiten de lijntjes treden te straffen. Leden van de strijdkrachten vormen ongeveer de helft van de 301 Maduro-tegenstanders die momenteel gevangen zitten en als politieke gevangenen zijn geclassificeerd door de in Caracas gevestigde rechtsbijstandscoöperatie Foro Penal.

Hoewel niemand een kazerneopstand voorspelt, is de onvrede onder de achterban wijdverbreid, zegt William Brownfield, een voormalige Amerikaanse ambassadeur in Venezuela en senior fellow bij het Wilson Center in Washington.

Nu de Venezolaanse economie ontspoord is – een krimp van 71% tussen 2012 en 2020, terwijl de inflatie de grens van 130.000% overschreed – hebben de contante bonussen en extraatjes die aan militaire families worden toegekend veel van hun glans verloren. Het aantal deserteurs onder de ongeveer 150.000 militairen is toegenomen, omdat velen zich aansluiten bij de miljoenen Venezolanen die het land ontvluchten in plaats van een regering te verdedigen die ze niet langer steunen.

"De dienstplichtigen, het aangeworven personeel en de lage officieren harken het geld niet binnen", zei Brownfield. "Velen hebben waarschijnlijk familieleden die Venezuela zijn ontvlucht en zijn vatbaar voor de boodschap van de oppositie."

Generaal Manuel Cristopher Figuera, een voormalige spionagechef, zei dat elke beweging om Maduro te trotseren van onderaf zou komen in de vorm van een weigering om demonstranten te onderdrukken. Oppositieleiders hebben beloofd hun stem te zullen 'verdedigen' in geval van manipulatie, en gezien de recente geschiedenis van politiek bloedvergieten bereiden veel Venezolanen zich voor op demonstraties na de verkiezingen.

"Ze zullen niet in opstand komen, maar ze zullen ook geen bevelen opvolgen", zei Figuera, die in 2019 het land ontvluchtte nadat hij leiding gaf aan een mislukte poging om Maduro af te zetten.

Sommigen geloven dat Maduro niet zo zeker op zijn bondgenoten kan vertrouwen en zien Padrino als een potentiële witte ridder. De 61-jarige is een van de laatste Venezolaanse officieren die in de VS zijn opgeleid – hij studeerde psychologische operaties aan de School of the Americas in Fort Benning, Georgia – voordat Chávez de allianties van Venezuela verlegde naar Rusland, China en Iran.

In 2015, toen de oppositie de parlementsverkiezingen met een aardverschuiving won, verscheen Padrino op de staatstelevisie, geflankeerd door zijn hoogste commando, en erkende de resultaten nog voordat Maduro zijn nederlaag erkende.

En de top van Venezuela heeft al eerder een dubbeltje gedraaid, het meest opmerkelijk in 1958, toen het president Marcos Perez Jimenez afzette nadat het jarenlang medeplichtig was aan zijn dictatuur.

"Als er een lawine van mensen op straat komt die de oppositie steunen, zal er veel druk op Padrino komen", zei Camacho, die samenwerkte met de minister van Defensie voordat hij werd beschuldigd van samenzwering tegen de regering van Maduro en het ontvluchten van Venezuela. "Hij is de enige kleine hoop die ik nog heb."