Inwoners vervoeren spullen in een vrachtwagen, terwijl ze hun huizen ontvluchten nadat de regering de noodtoestand heeft afgekondigd te midden van geweld, in Port-au-Prince, Haïti. (Foto: Reuters)
De buurlanden van Haïti begonnen maandag hun verdediging te versterken en ambassadepersoneel terug te roepen toen een bendeconflict in het Caribische land escaleerde en duizenden het land ontvluchtten.

Zondag heeft de de facto regering van Haïti de noodtoestand uitgeroepen en nachtelijke uitgaansverboden ingesteld, nadat gewapende mannen duizenden uit de gevangenis hadden gehaald en een bendeleider had opgeroepen tot de afzetting van premier Ariel Henry.

De Dominicaanse Republiek, die het eiland Hispaniola deelt met Haïti en vorig jaar tienduizenden Haïtianen terug over de grens heeft gedeporteerd, zei maandag dat haar minister van Defensie langs de grens toerde om toezicht te houden op de voortgang van een grensafrastering en de 'operationele paraatheid van het leger'.

De Verenigde Staten riep zijn burgers op om Haïti 'zo snel mogelijk' te verlaten.

Het geweld brak uit terwijl Henry afwezig was. Er waren twijfels gerezen over zijn verblijfplaats nadat hij naar Kenia was gereisd om een deal te sluiten voor de Afrikaanse natie om een internationale strijdmacht te leiden om de steeds machtiger wordende bendes te helpen bestrijden.

Een woordvoerder van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken zei dat hij geloofde dat Henry terugkeerde naar Haïti. "Wij vinden het belangrijk dat hij dat doet en dat hij dat mag doen", aldus de woordvoerder.

Bendeleiders en demonstranten hebben opgeroepen tot het aftreden van Henry, die niet gekozen is en de verkiezingen heeft uitgesteld, daarbij verwijzend naar de onveiligheid.

De Dominicaanse president Luis Abinader antwoordde niet op de vraag van verslaggevers of hij Henry zou toestaan via de landgrens terug te reizen naar Haïti. Hij voegde eraan toe dat hij geen vluchtelingenkampen voor Haïtianen in de Dominicaanse Republiek zou toestaan.

De naburige Bahama's zeiden dat ze het ambassadepersoneel hadden teruggeroepen naar New Providence, waarbij alleen de zaakgelastigde en twee veiligheidsattachés overbleven, terwijl Mexico zei dat zijn onderdanen zich moesten beperken tot essentiële doorvoer en water, brandstof en niet-bederfelijke waren moesten inslaan.

Bendes hebben inwoners rond Port-au-Prince gewaarschuwd kinderen thuis te houden, hoewel de Haïtiaanse regering heeft bepaald dat scholen open zullen blijven.

De Internationale Organisatie voor Migratie zei vorige week dat in slechts drie dagen naar schatting ongeveer 15.000 mensen zijn gevlucht voor geweervuur in de hoofdstad, velen van hen uit geïmproviseerde kampen in scholen, ziekenhuizen en pleinen waar ze al naartoe waren verdreven.

De Verenigde Naties schatte begin dit jaar dat ongeveer 300.000 mensen gedwongen waren hun huizen te verlaten, op de vlucht voor willekeurige moordpartijen, routinematig seksueel geweld, ontvoeringen en plunderingen, terwijl goedbewapende rivaliserende bendes om grondgebied vochten.

Onderbreking hulp
Het International Rescue Committee zei dat hulpgroepen waarmee het samenwerkt, gezien de veiligheidssituatie hun werk moesten onderbreken.

"Het conflict is drastisch geëscaleerd, waarbij rivaliserende bendes samenwerken om hun controle over Port-au-Prince uit te breiden, en gewelddadige acties vinden plaats op klaarlichte dag", zei het in een verklaring.

De in Washington gevestigde Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS) heeft aangedrongen op een snellere internationale reactie, in coördinatie met de VN. "Het is onverantwoord dat de noodzakelijke maatregelen en acties steeds worden uitgesteld", zei het.

De VN heeft afgelopen oktober een plan bekrachtigd om een internationale troepenmacht te sturen, gebaseerd op vrijwillige bijdragen van de lidstaten, om de Haïtiaanse politie te helpen de veiligheid te herstellen – een jaar nadat Henry daarom had verzocht.

Er moet echter nog een datum voor de implementatie worden vastgesteld. Eind februari zei de VN dat vijf landen formeel troepen hadden toegezegd – de Bahama’s, Bangladesh, Barbados, Benin en Tsjaad – en dat er minder dan 11 miljoen dollar in het fonds was gestort.

De grootste publieke toezeggingen voor personeel komen uit Benin, dat volgens de VN 1.500 mensen bood, en Kenia, dat eind vorige week een deal sloot met Henry om de missie met zo'n 1.000 politieagenten te leiden, na enkele juridische tegenslagen te hebben overwonnen.

De nationale politie van Haïti heeft inmiddels personeel ontslagen, omdat agenten met weinig middelen te maken krijgen met dodelijke botsingen met bendes die gewapend zijn met aanvalswapens, waarvan wordt aangenomen dat deze grotendeels vanuit de Verenigde Staten worden verhandeld.

Hulpgroepen hebben er bij de door de VN gesteunde troepenmacht op aangedrongen prioriteit te geven aan het veiligstellen van routes om mensen van medische zorg en voedsel te voorzien, waarbij miljoenen mensen met acute honger worden geconfronteerd.