Nieuwe machtsbalans op top in China

De Chinese leider Xi Jinping, de Russische president Vladimir Putin, de Noord-Koreaanse leider Kim Jong Un en andere wereldleiders woonden de gigantische militaire parade bij ter gelegenheid van de 80e verjaardag van het einde van de Tweede Wereldoorlog.

De leiders van China, Noord-Korea en Rusland stonden woensdag schouder aan schouder terwijl hoogtechnologische militaire hardware en duizenden marcherende soldaten de straten van Beijing vulden.

Twee dagen eerder kwamen de Indiase premier Narendra Modi, president Vladimir Putin en president Xi Jinping bijeen, lachend en hand in hand, tijdens een bijeenkomst van de Shanghai Cooperation Organization.

Deze bijeenkomsten in China deze week kunnen worden gezien als een opvallende, misschien zelfs uitdagende boodschap aan de Verenigde Staten en zijn bondgenoten. Ze bieden in elk geval meer bewijs van een groeiende verschuiving weg van een door de VS gedomineerde, door het Westen geleide wereldorde, nu president Donald Trump Amerika terugtrekt uit veel historische rollen en economische relaties verstoort met tarieven.

Trump zelf gaf aan dat hij het doelwit is van deze leiders in een bericht op sociale media aan Xi: “Doe alstublieft mijn hartelijke groeten aan Vladimir Putin en (de Noord-Koreaanse leider) Kim Jong Un, terwijl jullie samenzweren tegen de Verenigde Staten van Amerika."

Maar de militaire parade in China ter herdenking van het einde van de Tweede Wereldoorlog en de eerdere economische bijeenkomst zijn ook gewoon voorbeelden van de eigen belangrijke diplomatieke manoeuvres die al decennia de regionale machtsverhoudingen kenmerken.

Met andere woorden: elk van deze leiders is vooral bezig met zijn eigen belangen.

Xi heeft goedkope Russische energie en een stabiele grens met Noord-Korea nodig, zijn nucleair bewapende, onvoorspelbare buur. Putin hoopt te ontsnappen aan westerse sancties en isolatie vanwege zijn oorlog in Oekraïne. Kim wil geld, legitimiteit en een voorsprong op zijn aartsrivaal Zuid-Korea. Modi probeert zijn relatie met de regionale zwaargewichten Putin en Xi te managen, terwijl de banden met Washington onder spanning staan.

Deze gebeurtenissen benadrukken China’s regionale ambities
China kampt met serieuze binnenlandse problemen — zoals grote economische en genderongelijkheid — en een gespannen stand-off met Taiwan, het zelfbesturende eiland dat Beijing als zijn eigen grondgebied beschouwt. Maar Xi probeert China te profileren als leider van landen die zich benadeeld voelen door de wereldorde na de Tweede Wereldoorlog.

“Deze parade toont de opkomst van China, aangedreven door Trumps onhandige diplomatie en Xi’s slimme staatsmanschap,” zei Jeff Kingston, professor Azië-studies aan Temple University Japan. “Het Washington-consensus is aan het uiteenvallen, en Xi verzamelt steun voor een alternatief.”

Sommige analisten waarschuwen om niet te veel te lezen in de banden tussen Rusland, China en Noord-Korea. China blijft zeer terughoudend tegenover de groeiende nucleaire macht van Noord-Korea en heeft zijn steun altijd willen temperen – zelfs door internationale sancties te accepteren – om zo de nucleaire ambities van Pyongyang te beïnvloeden.

“Hoewel de militaire alliantie tussen Rusland en Noord-Korea is hersteld, weigert China terug te keren naar het jaar 1950,” toen China soldaten stuurde om Noord-Korea te steunen bij de invasie van het Zuiden en de Sovjet-Unie cruciale militaire hulp bood, zei Zhu Feng, decaan van de School of International Relations van de Universiteit van Nanjing. “Het is verkeerd te denken dat China, Rusland en Noord-Korea blokvorming versterken.”

Voor het Kremlin biedt de aanwezigheid van Putin in Beijing naast belangrijke wereldleiders een manier om de door het Westen opgelegde isolatie te negeren sinds de volledige invasie van Oekraïne in februari 2022.

Dit stelt Putin in staat zich als staatsman te presenteren op het wereldtoneel en diverse wereldleiders te ontmoeten, waaronder Modi, de Turkse president Recep Tayyip Erdogan en de Iraanse president Masoud Pezeshkian. De ontvangst door Xi herinnert eraan dat Rusland ondanks westerse sancties nog steeds belangrijke handelspartners heeft.

Tegelijkertijd wil Rusland Trump niet boos maken, die in vergelijking met zijn voorganger ontvankelijker is, vooral als het gaat om het aanhoren van Moskou’s voorwaarden voor het beëindigen van de oorlog in Oekraïne.

“Tijdens deze vier dagen, in formele en informele gesprekken, heeft niemand negatieve oordelen geuit over de huidige Amerikaanse regering,” zei Putin tegen journalisten, kennelijk verwijzend naar Trump.

Alexander Gabuev, directeur van het Carnegie Russia Eurasia Center, benadrukte dat de relatie met China cruciaal is voor Rusland.

“Rusland profiteert het meest van China’s vermogen om dual-use goederen te leveren en technologieën om sancties te omzeilen, waardoor het militaire apparaat blijft draaien. China is de belangrijkste bron van Russisch exportinkomen die Putins oorlogskas vult,” zei Gabuev. “Voor China biedt Rusland’s oorlog in Oekraïne afleiding van de VS.”

Kim Jong Un balanceert diplomatiek in Beijing
Het bezoek van de Noord-Koreaanse leider aan Beijing zal de nieuwe banden met Rusland versterken en tegelijkertijd de fragiele relatie met China, de belangrijkste bondgenoot en economische levenslijn van zijn land, bevestigen.

Kim heeft duizenden troepen en enorme hoeveelheden militair materieel gestuurd om Russische troepen te helpen Oekraïense aanvallen af te slaan.

Zonder de oorlog in Oekraïne expliciet te noemen, zei Kim woensdag tegen Putin: “Als ik iets kan doen voor u en het Russische volk, als er meer gedaan moet worden, zal ik dat als een broederplicht beschouwen die we zeker moeten dragen.”

Volgens het Institute for National Security Strategy van Zuid-Korea is Kim’s reis zijn eerste optreden bij een multilateraal diplomatiek evenement sinds hij in 2011 aan de macht kwam. Het is bedoeld om banden met bevriende landen te versterken voorafgaand aan mogelijke hervatting van de nucleaire gesprekken met Trump, die in 2019 stukliepen.

“Kim kan ook een diplomatieke overwinning claimen, nu Noord-Korea niet langer unaniem wordt gesanctioneerd door de VN-Veiligheidsraad vanwege zijn illegale nucleaire en raketprogramma’s, maar wordt omarmd door de permanente leden Rusland en China,” zei Leif-Eric Easley, professor internationale studies aan Ewha Womans University in Seoul.

India’s Modi speelt een genuanceerd spel
Modi maakte zijn eerste bezoek aan China sinds de verslechtering van de betrekkingen na dodelijke grensclashes tussen Chinese en Indiase soldaten in 2020.

Maar de voorzichtige toenadering kent grenzen. Praveen Donthi, senior analist bij de International Crisis Group, zei dat Modi niet deelnam aan de militaire parade omdat “het wantrouwen jegens China nog steeds bestaat.”

“India balanceert zorgvuldig tussen het Westen en de rest, vooral als het gaat om de VS, Rusland en China,” zei hij. “Omdat India niet in formele allianties gelooft, is de aanpak om de relatie met de VS te versterken, die met Rusland te onderhouden en die met China te managen.”

India en Washington onderhandelden over een vrijhandelsovereenkomst toen de Trump-regering 25% tarieven oplegde vanwege India’s Russische olieaankopen, wat het gecombineerde tarief op 50% bracht.

De handelsgesprekken zijn sindsdien vastgelopen en de betrekkingen zijn aanzienlijk verslechterd. Modi’s regering weigert toe te geven aan Amerikaanse druk en geeft signalen om nauwer samen te werken met China en Rusland.

Toch wil India een open deur houden richting Washington.

“Als Modi na vijf jaar conflict met China de hand kan schudden van Xi, zal het wellicht makkelijker zijn om ook met Trump de banden te versterken, want ze zijn natuurlijke bondgenoten,” zei Donthi.