Toetsmatrijs en toetseisen

Een toets (repetitie, schoolonderzoek en examen) is een meetinstrument om iemands kennis, inzicht of vaardigheid op een bepaald gebied, te meten. Daar een toets vrijwel het enige instrument is voor dit doel, moet het goed zijn geijkt. Anders zullen er veel “meetfouten” zijn. Dat mag beslist niet, want studenten worden beoordeeld op hun toetscijfers.  En toch komt het dagelijks voor dat repetities en andere toetsen niet zorgvuldig worden opgesteld. Deze constatering kan ik doen omdat ik sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw tot heden trainingen heb verzorgd aan grote groepen leraren van het VOJ. • De onderwerpen/onderdelen waarover de toets gaat
• Het aantal vragen/vraagstukken
• Het aantal vragen per onderwerp/onderdeel
De toetsmatrijs voorkomt dat:
1. Een type vraag of opgave meerdere keren wordt gegeven in dezelfde toets.  Als zulks wel het geval is, wordt een student die dat onderwerp niet goed beheerst, meerdere keren gestraft en een leerling die het onderwerp goed beheerst, meerdere keren beloond voor hetzelfde. Dat is toets technisch onverantwoord
3. Dat er een goed evenwicht is tussen makkelijke, middelmatige en moeilijke vragen. Een toets die alleen gemakkelijke of alleen moeilijke vragen heeft, is niet solide.
Opstellen van repetitie/schoolonderzoek
Opstellen van een toets vereist specifieke kennis en vaardigheid door leraren. Uit diverse trainingen die ik heb gegeven aan leraren van het voj blijkt dat veel leraren deze vaardigheden in onvoldoende mate beheersen. Bij de trainingen heb ik oude repetities en schoolonderzoeken, opgesteld door de leraren die deelnamen aan de training, gebruikt. Veel van de toetsen waren toetstechnisch niet helemaal in orde:
a. Er zaten vragen in waarop meerdere goede antwoorden mogelijk waren. Sommige vragen waren niet eenduidig geformuleerd . Vb waardoor wordt de grens van Suriname in het zuiden gevormd? Goede antwoorden zijn: door gebergten, door het land Brazilië, door de Toemak Hoemak, Grens en Acarai gebergte. Hoogstwaarschijnlijk rekent de leraar alleen het laatste antwoord goed.
b. Slecht geformuleerde vragen; leerlingen moeten aantal keren lezen om te begrijpen wat er precies wordt gevraagd/bedoeld.
c. Vragen met overbodige informatie. Leerlingen worden hierdoor misleid.
d. Omslachtige zinsconstructies/te veel informatie in een zin. Daardoor moeilijk te begrijpen.
Betrouwbaarheid:
• De vraagstelling moet objectieve scoring mogelijk maken; slimme leerlingen moeten goed scoren en slechte leerlingen slecht.
• De vraag moet voor de studenten begrijpelijk zijn.
• De vraag moet voor de studenten eenduidig zijn; de vraag mag niet voor meerdere uitleg vatbaar zijn. Het moet voor de student duidelijk zijn wat het antwoord moet bevatten en hoe volledig het antwoord moet zijn; de student mag niet op het verkeerde spoor worden gezet.
• Er moeten voldoende vragen gesteld worden.
• De vragen moeten representatief zijn voor en evenwichtig verspreid over de doelstellingen ( behandelde leerstof). Er moet een goede spreiding zijn over de te toetsen leerstof.
Een toets met een hoge betrouwbaarheid geeft de kandidaat de beste garantie dat de beslissing van slagen of zakken, overgaan of blijven zitten, slechts afhankelijk is gesteld van zijn daadwerkelijk kennen en kunnen en niet van toevallige factoren.
Heer minister van Onderwijs, tijd om deze en andere onderwerpen waarover ik binnenkort ook ga schrijven, aan te pakken. Bv alle leraren van de examenklas van het VOJ een vaardigheidstraining in het opstellen van een toetsmatrijs en goede toetsen laten geven.