Argentinië: Extreemrechtse outsider Javier Milei wint verkiezingen

Argentijnen hebben de extreemrechtse buitenstaander Javier Milei (53) tot hun nieuwe president gekozen. Nu bijna alle stemmen zijn geteld, heeft Milei in de beslissende tweede ronde bijna 56% gewonnen, vóór zijn linkse rivaal, Sergio Massa, met 44%.

De overwinning van de radicale nieuwkomer wordt omschreven als "een politieke aardbeving".

Het werd verwelkomd door gelijkgestemde politici zoals de Amerikaanse ex-president Donald Trump, die zei dat Milei "Argentinië weer groot zou maken".

De voormalige leider van Brazilië, Jair Bolsonaro, zei dat "de hoop weer zou schijnen in Zuid-Amerika".

Milei, door zijn critici soms 'El Loco' (de gek) genoemd, heeft drastische veranderingen beloofd, waaronder het verruilen van de lokale munt, de peso, voor de Amerikaanse dollar en het 'opblazen' van de centrale bank om te voorkomen dat deze meer geld gaat drukken, wat volgens hem de inflatie stimuleert.

Hij heeft ook voorgesteld de uitkeringen te verlagen en de bureaucratie terug te dringen door onder meer de ministeries van Cultuur, Vrouwen, Volksgezondheid en Onderwijs te sluiten.

In een ronde van media-interviews na zijn verkiezingsoverwinning zei hij dat hij het Argentijnse staatsenergiebedrijf YPF en de publieke omroepen van het land zou privatiseren.

"Alles wat in de handen van de particuliere sector kan worden gelegd, zal in handen van de particuliere sector zijn", zei hij. Milei voegde er echter aan toe dat voordat de YPF geprivatiseerd kon worden, deze "herbouwd" zou moeten worden. Hoe lang dat proces kan duren, wil hij niet zeggen.

De verkozen president kondigde ook aan dat openbare werken "tot nul zouden worden teruggebracht" en dat de werken die al in uitvoering waren, aanbesteed zouden worden, zodat "er geen staatsuitgaven meer zouden zijn".

Op sociaal gebied wil hij de wapenwetten versoepelen, abortus afschaffen – die in 2020 in Argentinië werd gelegaliseerd – en de verkoop en aankoop van menselijke organen toestaan.

De overwinning van Milei komt te midden van een diepe economische crisis, waardoor de jaarlijkse inflatie is gestegen tot 143% en 40% van de Argentijnen in armoede leeft.

Terwijl opiniepeilingen vóór de verkiezingen Milei een lichte voorsprong op Massa hadden gegeven, heeft de ruime marge van zijn overwinning – volgens de voorlopige resultaten van meer dan 11% – velen verrast.

Massa, minister van Economie in de vertrekkende linkse regering, gaf snel zijn nederlaag toe en zei dat "de resultaten duidelijk niet zijn waar we op hadden gehoopt".

Analisten zeggen dat de agressieve stijl van Milei en zijn belofte om "de politieke kaste af te schaffen", die hij de schuld geeft van de kwalen van het land, kiezers aansprak die genoeg hadden van de gevestigde partijen in Argentinië.

"Aan dit model van decadentie is een einde gekomen. Er is geen weg meer terug", zei hij tegen zijn aanhangers in zijn overwinningstoespraak, waarin hij een nieuw tijdperk voor Argentinië beloofde.

"Van het rijkste land ter wereld staan we vandaag op de 130e plaats. De helft van de Argentijnen is arm en de overige 10% is berooid. Stop dit verarmende kastemodel. Vandaag omarmen we het libertaire model om terug te keren naar een wereldmacht zijn", zei hij.

Hij kondigde ook aan dat de veranderingen die hij zou doorvoeren drastisch en onmiddellijk zouden zijn.

Tijdens zijn campagne hield de voormalige econoom en expert een kettingzaag omhoog om plannen om te bezuinigen te symboliseren.

Zijn boodschap leek weerklank te vinden bij de kiezers die zijn overwinning in de straten van Buenos Aires vierden. Een vrouw vertelde persbureau AFP dat "we erg moe waren, we wilden vernieuwen, we wilden nieuwe gezichten zien, altijd dezelfde, ik wed op verandering, op Milei, dat het goed voor hem zal gaan, het zal goed gaan voor het land".

Economen zijn echter voorzichtiger geweest en wezen erop dat de partij van  Milei slechts een klein aantal zetels in het Argentijnse Congres heeft en dat hij daarom zal moeten onderhandelen met de politici die hij tijdens de campagne in diskrediet heeft gebracht en heeft aangevallen.

Ondanks zijn retoriek tegen het establishment heeft Milei in het verleden snel de strijdbijl begraven als het hem politiek uitkomt.

Na zijn overwinning in de eerste ronde stopte hij met het aanvallen van de als derde geplaatste kandidaat, de conservatieve Patricia Bullrich, die op haar beurt in de tweede ronde haar gewicht achter Milei wierp.

In zijn overwinningstoespraak bedankte hij zowel Bullrich als de conservatieve voormalige president Mauricio Macri, die hem eveneens had gesteund.

Maar terwijl zijn aanhangers de straat op gingen in de hoofdstad Buenos Aires en 'verandering!' scandeerden, zijn er ook mensen die zich zorgen maken over wat de overwinning van Milei zou kunnen betekenen voor de Argentijnse samenleving.

Zijn keuze voor Victoria Villarruel als zijn vice-presidentiële running mate schokte mensenrechtenactivisten in het land, waar tussen 1976 en 1983 onder militair bewind 30.000 mensen werden gedood of met geweld verdwenen.

Villarruel, die uit een militaire familie komt, heeft officieren verdedigd die veroordeeld waren wegens misdaden tegen de menselijkheid en heeft een aanzoek gedaan om ontmanteling van een museum dat de slachtoffers van de Argentijnse militaire junta herdenkt.

Milei en Villarruel worden op 10 december beëdigd voor een termijn van vier jaar.