Robert Terwilliger (r) uit Williamsburg, Pennsylvania, die deelneemt aan een onderzoek naar de ziekte van Lyme in het Altoona Center for Clinical Research, wordt geïnjecteerd met het nieuwe vaccin of een placebo. (Foto: AP)
Onderzoekers zoeken duizenden vrijwilligers in de VS en Europa om het eerste potentiële vaccin tegen de ziekte van Lyme in 20 jaar te testen - in de hoop de door teken overgedragen dreiging beter te bestrijden. Lyme is een groeiend probleem, met gevallen die toenemen en opwarmend weer helpt teken om hun leefgebied uit te breiden.

Hoewel er al lang een vaccin voor honden beschikbaar is, werd het enige Lyme-vaccin voor mensen in 2002 van de Amerikaanse markt gehaald vanwege een gebrek aan vraag, waardoor mensen moesten vertrouwen op insectenspray en tekencontroles. Nu proberen Pfizer en de Franse biotech Valneva eerdere valkuilen te vermijden bij het ontwikkelen van een nieuw vaccin om zowel volwassenen als kinderen vanaf 5 jaar te beschermen tegen de meest voorkomende Lyme-stammen op twee continenten.

"Er was niet zo'n erkenning, denk ik, van de ernst van de ziekte van Lyme" en hoeveel mensen het de laatste tijd treft, vertelde Pfizer-vaccinchef Annaliesa Anderson aan The Associated Press.

Robert Terwilliger, een fervent jager en wandelaar, stond vrijdag als eerste in de rij toen de studie werd geopend in het centrum van Pennsylvania. Hij heeft gezien dat veel vrienden Lyme krijgen en is het zat om zich af te vragen of zijn volgende tekenbeet hem ziek zal maken. "Het is altijd een zorg, weet je? Vooral als je in een boomstam zit te jagen en je voelt iets op je kruipen", zegt Terwilliger (60) uit Williamsburg, Pennsylvania. "Je moet heel, heel voorzichtig zijn."

Hoe vaak de ziekte van Lyme toeslaat, is niet duidelijk. De Centers for Disease Control and Prevention citeren verzekeringsgegevens waaruit blijkt dat er elk jaar 476.000 mensen in de VS worden behandeld voor Lyme. Anderson van Pfizer schatte het jaarlijkse aantal infecties in Europa op ongeveer 130.000.

Zwartbenige teken, ook wel hertenteken genoemd, dragen Lyme-veroorzakende bacteriën bij zich. De infectie veroorzaakt aanvankelijk vermoeidheid, koorts en gewrichtspijn. Vaak - maar niet altijd - is het eerste teken een rode, ronde uitslag in de roos.

Vroegtijdige behandeling met antibiotica is cruciaal, maar het kan moeilijk zijn voor mensen om te zien of ze zijn gebeten door teken, sommige zo klein als een speld. Onbehandelde Lyme kan ernstige artritis veroorzaken en het hart en het zenuwstelsel beschadigen. Sommige mensen hebben aanhoudende symptomen, zelfs na de behandeling.

De meeste vaccins tegen andere ziekten werken nadat mensen zijn blootgesteld aan een ziektekiem. Het Lyme-vaccin biedt een andere strategie - een stap eerder werken om te voorkomen dat een tekenbeet de infectie overdraagt, zei Dr. Gary Wormser, een Lyme-expert aan het New York Medical College die niet betrokken is bij het nieuwe onderzoek.

Het richt zich op een "buitenoppervlakte-eiwit" van de Lyme-bacterie, OspA genaamd, dat aanwezig is in de darm van de teek. Naar schatting moet een teek zich ongeveer 36 uur met iemand voeden voordat de bacterie zich naar zijn slachtoffer verspreidt. Die vertraging geeft de tijd voor antilichamen die de teek opneemt uit het bloed van een gevaccineerde persoon om de ziektekiemen direct bij de bron aan te vallen.

In kleine onderzoeken in een vroeg stadium rapporteerden Pfizer en Valneva geen veiligheidsproblemen en een goede immuunrespons. De nieuwste studie zal testen of het vaccin, genaamd VLA15, echt beschermt en veilig is. De bedrijven streven ernaar om ten minste 6.000 mensen te werven in gebieden die gevoelig zijn voor Lyme, waaronder het noordoosten van de VS plus Finland, Duitsland, Nederland, Polen en Zweden.

Ze krijgen drie injecties, ofwel het vaccin of een placebo, tussen nu en het tekenseizoen van volgend voorjaar. Een jaar later krijgen ze een enkele boosterdosis.

"We kijken echt naar iets dat een seizoensgebonden vaccin is", zei Anderson, dus mensen hebben hoge antilichaamniveaus tijdens de maanden dat teken het meest actief zijn.

Vrijwilligers kunnen zo jong zijn als 5 en zouden een hoog risico moeten lopen omdat ze veel tijd doorbrengen in door teken geteisterde gebieden, zoals wandelaars, kampeerders en jagers, zei Dr. Alan Kivitz, hoofd van een van de studieplekken in Altoona Center for Klinisch onderzoek in Duncansville, Pennsylvania. In zijn eigen praktijk gaat er "geen enkele dag voorbij dat iemand zich zorgen maakt over de ziekte van Lyme, mogelijk de ziekte van Lyme heeft", zei Kivitz.