Nep (fake)nieuws, een ondermijning van onze samenleving?

De snelheid en omvang waarmee het verspreiden van allerhande nieuws plaatsvindt, nemen de laatste jaren enorm toe. Dat geldt ook voor het verspreiden van nepnieuws c.q. desinformatie over Suriname, door en voor Surinamers. Vooral in het afgelopen jaar zien we een sterke groei daarvan onder de Surinaamse gemeenschap op de diverse sociale platformen (Whatsapp, Facebook, Twitter). Elke gebeurtenis in de samenleving wordt aangegrepen om veelal ongenuanceerd van een eigen mening te voorzien. Het gaat dan vaak om meningen die niet op juistheid berusten en dikwijls bewust worden verspreid om de publieke opinie te beïnvloeden.

De sociale platformen bieden de ideale omgeving voor het plaatsen en verspreiden van nepnieuws, aangezien via deze weg een breed scala van mensen makkelijk kan worden bereikt. De gebruikers van deze sociale platformen delen vaak deze berichten bewust of onbewust met anderen. Nu de verspreiding van nepnieuws i.c. desinformatie onder de Surinaamse gemeenschap een "beangstigende" omvang en frequentie aanneemt, kan deze de samenleving op zorgwekkende manieren treffen. Daarom is het een noodzaak dat de ernst en de impact van nepnieuws serieus worden genomen.

De vele schandalen van de laatste tijd o.a. New Surfin, HPSG, visvergunningen, gronduitgiften Sabakuproject, en daarmee samenhangend een zichtbaar dalend vertrouwen in de politiek vormen een voedingsbodem, wat leidt tot ongewenste spanningen en ontwikkelingen in de samenleving. Nepnieuws kan de polarisatie voeden en dient voor het toebrengen van schade aan personen, groepen, organisaties of om het imago van het land te beschadigen. In het ergste geval kan dat ertoe leiden dat groepen steeds vaker tegenover elkaar komen te staan en chaos veroorzaken. Daarnaast zien we dat de overheid door een groot deel als tegenpool wordt gepresenteerd, wat kan leiden tot een steeds toenemende weerstand of wantrouwen. Vanuit een politiek motief bekeken, gaat het vooral om het veroorzaken van politieke verwarring met het kennelijk doel de publieke beleving betreffende specifieke kwesties en personen, te beïnvloeden.

Naar buiten toe vinden we vaak dat Suriname een fantastisch land is, een Bromtjie Djari, met vele etniciteiten, religies, culturen en een land waar de verschillende bevolkingsgroepen doorgaans vredig met elkaar leven. Maar feitelijk klopt van dit beeld weinig als ik kijk naar de ophitsende, racistische en beledigende inhoud van de vele berichten op de diverse sociale platformen. Vooral het onderlinge wantrouwen voert de boventoon. Daar waar een democratische samenleving gebaat is bij vertrouwen in elkaar, zien we dat Suriname zich geleidelijk aan beweegt in de richting van een politieke vertrouwenscrisis. Het onderlinge vertrouwen tussen de verschillende groepen vertoont een dalende tendens. Ook het vertrouwen in instituties (o.a. regering, OM) neemt gestaag af. Dit fenomeen is sterk beïnvloed door de laatste  bouwgrond- en financiële schandalen.

Wat ook opvalt, is de aard van het nepnieuws. Het blijft zich verder ontwikkelen en richt zich in het bijzonder op bepaalde personen, ondernemingen e.a. organisaties uit onze gemeenschap. Dit met het doel de ander moreel-ethisch te beschadigen. Het tast het imago aan van personen en instituties en brengt negatieve gevolgen met zich mee. Juist daar waar het vertrouwen van belang is voor deelname aan de samenleving, zoals sociale contacten, actief zijn in verenigingen en politieke betrokkenheid. Deze zijn uiteraard relevant voor de economische groei en welvaart.

Door het toenemende gebruik van de sociale media/internet enerzijds en het moeilijk kunnen achterhalen van de verspreiders anderzijds, heeft nepnieuws een steeds grotere invloed op de geloofwaardigheid in het publieke debat. Nepnieuws kan de tegenstellingen tussen de verschillende groepen binnen onze kleine (micro) Surinaamse samenleving versterken alsook uitvergroten. De huidige samenleving waarin o.a. racisme, veiligheid, inflatie en het ontbreken van solidariteit hoogtij vieren, leent zich goed voor chaos en verstoren van de maatschappelijke orde.

Om niet te belanden in een samenleving waarin chaos overheerst, is enige mate van vertrouwen en sociale cohesie (hoe we als samenleving bij elkaar blijven) belangrijk voor een goed functionerende rechtsstaat. Uitgaande van de conflicterende berichten op de sociale platformen, moet ik concluderen dat er van alles smeult en de samenleving langzaam radicaliseert en polariseert. Duidelijk is wel dat het de verkeerde kant opgaat met onze zo "trotse, bromki djari". Men heeft weinig vertrouwen in de regering Santhoki en wordt het kabinet gebrek aan daadkracht verweten in een tijd van grote uitdagingen. Nepnieuws werkt in dit soort omstandigheden juist als katalysator met het doel het destabiliseren van de samenleving, waarin bepaalde groepen bij gebaat zijn.

De verdere ondermijning van de samenleving door nepnieuws en desinformatie, vraagt van de samenleving om: de nodige weerstand te bieden en het vertrouwen tussen burgers en overheid te herstellen. Een dringende verplichting voor het herstellen van het vertrouwen tussen burgers en overheid ligt bij de regering, die haar beloften rondom informatievoorziening en transparantie van beleid en bestuur daadwerkelijk gestalte moet geven. De schandalen zijn duidelijke voorbeelden waarbij het verschaffen van inzicht aan de samenleving ontbreekt en het ritselen en regelen nog steeds in politieke achterkamertjes gebeurt. Openheid en transparantie moeten worden gezien als fundamentele onderdelen van een democratische rechtsstaat. Ze zijn essentiële middelen daarvan om controle uit te kunnen oefenen en te zorgen voor Checks en Balances.

Roy Sankatsing