Op 30 maart stuurde Granman Ipomadi Pelenapin, stamhoofd van de Wayana aan de Lawarivier een brief naar de directeur Nationale Veiligheid, luitenant-kolonel Danielle Veira en NCCR-coördinator, Kolonel Jerry Slijngard met het verzoek voor militaire assistentie in het Lawa-gebied. Een reactie is tot op heden uitgebleven, zegt Itoewaki. “Er staan zelfs telefoonnummers in onze brief om eventueel naar ons te kunnen bellen. Wij hadden verwacht dat er misschien alsnog contact opgenomen zou worden.”

De Wayana’s kijken reikhalzend uit naar hulp vanuit het Nationaal Covid Management Team. Volgens Itoewaki willen de Surinaamse militairen op de post nabij het Wayanadorp Kumakapan wel helpen, “maar ze kunnen niet zelf een beslissing nemen. De opdracht moet vanuit Paramaribo komen.”

Behalve bescherming, kijken de Wayana’s uit naar medische hulp. “We zijn totaal niet voorbereid op een virusuitbraak, om bijvoorbeeld besmette personen te isoleren.” De vraag is groot naar handsanitizers, handschoenen, mondkapjes, handzeep en wegwerpdoekjes. Maar ook bepaalde medicijnen zoals paracetamol en vitamine C.” 

Op de verlanglijst staat ook voeding. De Mulokot-voorzitter heeft geen boodschap aan critici die vinden dat de Inheemsen zelf moeten planten en zich niet afhankelijk moeten opstellen van de stad. “Wij hoefden niet afhankelijk te zijn als men ons grondgebied met rust had gelaten, stopt om concessies uit te geven en handelt naar illegale Brazilianen die ons gebied occuperen en kwikvergiftiging een halt toe roept.” 

Stichting Mulokot, werkarm van het Inheemse traditioneel gezag, probeert met eigen middelen verschillende Wayana dorpen te voorzien van voeding en medische benodigdheden. We vliegen alles in, om te voorkomen dat men onnodig vaart naar Maripasoula. De Franse overheid voorziet de Franse Wayana dorpen. Maar de eigen middelen raken op. De fondsen waren net genoeg voor twee bevoorradingen. “Wij kunnen dus alle hulp gebruiken, de meeste kosten gaan naar transport.” 

Het uitgestrekte leef- en woongebied van de Wayana’s is ongeveer 30.000 km2 groot. Ondanks het binnenlandse vliegverkeer voor personen op 25 maart werd stopgezet, landde er een dag later een toestel uit Paramaribo met vijf Braziliaanse mannen te Kawemhakan (Anapaike). Het vliegveld werd gelijk gebarricadeerd. Na een overleg tussen Pelenapin en traditionele gezagsdragers van Surinaamse en Franse zijde binnen de Wayana regio, volgde een rivierblokkade in de Lawa. Enkele inheemse leiders informeerden de personen van Jaw pasi, een Braziliaanse nederzetting waar ongeveer 4000 Brazilianen wonen en werken. Ze werden in de gelegenheid gesteld om de plaats te verlaten.

Terwijl de granman op allerlei manieren probeert zijn gemeenschap te beschermen met de beperkte middelen, vertrapt de overheid de eigen Covid-19 maatregelen, merkt Itoewaki op. Ondanks het vliegverbod, kwam een overheidsdelegatie op 5 april per helikopter naar Apetina. Ze namen op feestelijke wijze de 22e verbrandingsoven in gebruik. 

De Inheemsen aan beide zijden van de zuidoostgrensrivier krijgen tot op heden alleen ondersteuning van de Franse militairen. “Samen met de Franse autoriteiten hebben we afgesproken dat er nabij Elahe stroomafwaarts van de rivier, een controlepost is en bij het dorp Pilima stroomopwaarts; dit zijn Franse Wayana dorpen”, zegt Itoewaki. Niemand mag bijvoorbeeld zomaar richting Maripasoula varen. “Wij hebben van de Fransen een formulier dat ingevuld dient te worden en getekend wordt door de granman, ingeval men voor medische zorg of om andere dringende redenen die richting op moet.” Wie deze Franse regel overtreedt krijgt een boete van € 135 Euro of gaat de gevangenis in.

Als het om de oostgrens gaat, focust de overheid zich alleen op het noordoosten nabij Albina en Saint Laurent, stelt Itoewaki op persoonlijke titel. “Alsof de grensoversteek alleen daar plaatsvindt. Dit, terwijl men ook op de hoogte is, dat personen over de gehele rivier de grens oversteken.”