Bestraalde slachtoffers van een Russische wapentest werden meegenomen naar civiele ziekenhuizen. (Getty Images)
Russische artsen die slachtoffers van straling behandelden na een militaire explosie in het Noordpoolgebied, hadden geen bescherming en vrezen nu dat ze zelf werden bestraald. Twee van de artsen in Arkhangelsk spraken met BBC Russian over de evacuatie van de slachtoffers, op voorwaarde van anonimiteit.

Vijf nucleaire ingenieurs stierven op 8 augustus toen een met "isotoop-brandstof"  aangedreven motor ontplofte op het Nyonoksa-testcomplex, terwijl zes andere mensen gewond raakten, aldus ambtenaren. President Vladimir Putin zei dat het de test van een nieuw wapensysteem betrof.

Ambtenaren gaven toen weinig details over de ramp, maar op 14 augustus onthulde de Russische weerdienst Rosgidromet dat de stralingsniveaus 16 keer hoger waren dan normaal in Severodvinsk, een stad 47 km ten oosten van Nyonoksa. Volgens de officiële gegevens was de straling die Severodvinsk bereikte niet zwaar genoeg om stralingsziekte te veroorzaken.

Experts in Rusland en het Westen zeggen dat de test hoogstwaarschijnlijk gekoppeld was aan de nieuwe 9M730 Burevestnik nucleaire kruisraket, door de NAVO "Skyfall" genoemd. Vorig jaar zei Putin dat de technologie de raket een "onbeperkt" bereik zou geven. De artsen van Arkhangelsk, die met de BBC's Pavel Aksenov spraken, zeiden dat minstens 90 mensen in contact kwamen met de slachtoffers, maar het leger waarschuwde hen niet voor enig risico op nucleaire besmetting.

Angst radioactieve stralingsbesmetting
De artsen waren in het burgerziekenhuis van Arkhangelsk, waar drie van de gewonden werden behandeld, terwijl drie andere slachtoffers werden overgebracht naar een ziekenhuis in Arkhangelsk genaamd Semashko, dat is uitgerust voor noodgevallen met straling. De medici zeiden dat ze nu praten, omdat ze vrezen voor hun eigen gezondheid en niet willen dat soortgelijke “schendingen van het veiligheidsprotocol" zich zouden herhalen. "We willen niet dat ze ons de volgende keer niet drie, maar tien mensen brengen en ons weer niet de juiste informatie geven, God verhoede het," zei één van de artsen.

De mate van geheimhouding rond de explosie heeft vergelijkingen getrokken met de ramp in Tsjernobyl in 1986, toen Sovjet-functionarissen traag waren met het vrijgeven van de ware toedracht. De artsen van Arkhangelsk zeiden dat het duidelijk was dat de drie, die naar hun regionaal ziekenhuis werden gebracht, erg ziek waren. Zij onderzochten ze in de eerste hulp en stuurden ze vervolgens naar een operatiekamer. Maar de eerste hulp bleef andere patiënten ongeveer een uur lang opnemen, totdat de artsen zich realiseerden dat de drie "een zeer hoge stralingsdosis hadden gekregen".

Het ziekenhuis behandelt zwangerschapscomplicaties en andere moeilijke medische aandoeningen. "Het stralingsbeeld ontwikkelde zich tegen het uur. Er werden bloedtesten gedaan en elk uur kon je zien dat dit of dat aantal cellen daalde. Dat betekende een zeer hoge stralingsdosis," zeiden ze. Het ziekenhuispersoneel bleef de slachtoffers behandelen, ondanks de kennis van de stralingsdosis. Het personeel moest wat zelfbescherming improviseren. Ze namen bijvoorbeeld gezichtsmaskers uit de EHBO-kist van de helikopter bemanning. De volgende dag werden de drie slachtoffers overgebracht naar een ziekenhuis in Moskou met stralingsspecialisten. Hun toestand is nu onbekend.

Nucleaire stralingssanering
Een militair team voerde later radioactieve stralingssaneringswerkzaamheden uit in het Arkhangelsk ziekenhuis. De artsen zeiden dat de kleding van de slachtoffers was verwijderd, samen met brancards en een "zeer radioactief bad". "Onze schoonmakers hadden eerst moeten worden ingelicht, het zijn eenvoudige plattelandsmensen, ze pakten zoals ze gewend waren de zakken en bundels en zetten ze buiten," zei iemand. De andere arts zei dat het ziekenhuispersoneel nu geestelijk gestrest was, wetende dat informatie over stralingsveiligheid hen tijdens de noodsituatie was onthouden.

Twee weken na de explosie zei het Russische ministerie van Volksgezondheid dat geen van de artsen in de ziekenhuizen van Arkhangelsk een gevaarlijke stralingsdosis had gekregen. De conclusie was gebaseerd op medisch onderzoek van 91 medewerkers.

Onvolledige gegevens
Maandag meldde een internationaal nucleair agentschap dat de twee Russische stralingsmonitoringsstations die het dichtst bij Nyonoksa waren, kort na de explosie offline waren gegaan. De onthulling wekte vermoedens dat de straling zwaarder had kunnen zijn dan officieel gemeld.

De Comprehensive Nuclear Test-Ban Treaty Organisation (CTBTO) zei dat de technische storing op die locaties vervolgens werd gevolgd door een storing op nog twee. Het tweette een animatie die de potentiële stralingspluim van de explosie liet zien. Rusland zei dat de wapentest niets met de CTBTO te maken had en voegde eraan toe dat het doorgeven van stralingsgegevens vrijwillig was. Twee van de meetstations zijn sindsdien weer in bedrijf.