Boer Erwin Sanchez (52) plukt bonen op een veld in Caimito, Cuba. (Foto: Reuters)
De Cubaanse boer Leonardo Abreu klom over omgevallen bananenplanten in een veld naast zijn huis en nam de puinhoop in zich op, twee weken nadat orkaan Rafael van categorie 3 over Cuba raasde. Hij verloor bonen, yucca, mango- en avocadobomen en een bijna onvoorstelbaar aantal bananen.

Ook hekken. Zijn elektriciteitskabels zijn kapot, zijn generator is kapot. Hij heeft al twee weken geen elektriciteit. Hij heeft geen water om gewassen te irrigeren.

"We beginnen helemaal opnieuw", zei de 47-jarige inwoner van Caimito, met zijn hoofd in zijn handen. "Alles is weggevaagd."

De pijn van zijn familie zal weerklinken in de hoofdstad van Cuba, Havana.

Bijna 2 miljoen inwoners daar zijn afhankelijk van boerderijen als deze, in de aangrenzende provincie Artemisa, voor voedsel.

Zelfs vóór de storm hadden Cubanen op het hele eiland - inclusief Havana - gezien dat de prijzen omhoog schoten, de overheidssubsidies opdroogden en voedsel steeds schaarser werd, het resultaat van de ergste economische crisis in decennia op het eiland.

De orkaan onderstreepte de toenemende kwetsbaarheid van Cuba's toch al kwakkelende landbouwsysteem - en de moeilijkheden die veel Cubanen ondervinden bij het vinden van voedsel.

"Als je denkt dat het nu slecht gaat, wacht dan een maand", zegt Abreu, die zijn leven heeft gewijd aan het boeren op land dat hij van zijn grootvader heeft geërfd. "We eten de schillen van de bananen."

Boeren als Abreu "redden" zoveel mogelijk gewassen vóór en direct na de storm, oogstten niet helemaal rijpe vruchten en groenten en brachten ze naar de markt.

Maar het vervangen van wat verloren is gegaan, is het volgende grote probleem, zei Jorge Luis Gonzalez, een 60-jarige veehouder die maandag te paard zijn vee door de weide volgde.

In het beste geval, zei hij, zal het winterse plantseizoen - wanneer basisproducten als kool, sla en tomaten wortel schieten - worden uitgesteld.
"We kunnen niet planten. Er is geen water. De pompen werken op elektriciteit en zonder elektriciteit kunnen we niets doen", zei hij.

De Cubaanse regering zei dinsdag dat ze de elektriciteit in 62% van de provincie Artemisa had hersteld.

Instorting landbouw
De landbouwsector van het eiland was al in vrije val toen Rafael toesloeg. Cuba geeft de schuld aan Amerikaanse handels- en economische sancties, die het volgens de regering moeilijk maken om landbouwinputs en infrastructuur te kopen.

Minister van Landbouw Ydael Perez Brito zei in oktober dat boeren werkten met slechts 10% van de brandstof die ze nodig hadden. Slechts 7% van het landbouwareaal in Cuba is geïrrigeerd, zei hij, en het land had de afgelopen vijf jaar slechts kleine hoeveelheden kunstmest, kippen- en varkensvoer kunnen kopen.

Een recordbrekende exodus van migranten en slechte lonen hebben ook het platteland van werknemers uitgeput.

Wat de reden ook is, de scherpe daling van de landbouw is duidelijk.

Officiële statistieken tonen aan dat het aantal kippen, inclusief leghennen, sinds 2020 met 62% is gedaald, terwijl het aantal zeugen in de vruchtbare leeftijd in dezelfde periode met 73% is gedaald. Zowel eieren als varkensvlees, ooit hoofdbestanddelen van het Cubaanse dieet, zijn schaars en duur geworden.

De prijzen voor fruit en groenten zijn ook omhooggeschoten, terwijl de hoeveelheid en de variëteit zijn gedaald. Volgens officiële statistieken bereikte de inflatie in augustus 30%.

Alejandro Castillo, een gepensioneerde inwoner van Havana, zei dat hij zich zorgen begon te maken over het op tafel zetten van eten toen hij een zak groenten buiten een markt in Havana sleepte.

"Ik kom regelmatig op deze markt en de prijzen blijven maar stijgen. Er zijn nu producten, maar wat blijft er over voor het einde van het jaar?"