Haïtiaanse migranten worden terug over de grens gedwongen

Bij de Dajabón-grensovergang tussen de Dominicaanse Republiek en Haïti stopt een constante stroom vrachtwagens met Haïtiaanse migranten zonder papieren, die worden teruggestuurd naar hun thuisland. Ze worden naar een land gestuurd dat in de greep is van de meest acute humanitaire crisis sinds de verwoestende aardbeving in 2010, waarbij honderdduizenden mensen om het leven kwamen.

"Ik was drie jaar in de Dominicaanse Republiek", riep bouwvakker Michael Petiton, "ze kwamen mijn huis binnen en haalden me van huis."

Hij werkte hard, hield hij vol, en deed werk dat de meeste Dominicanen niet wilden. Nu is hij terug in Haïti met alleen de kleren op zijn rug en wat gereedschap dat hij in een rugzak heeft weten te bergen.

De toch al precaire situatie in Haïti is de afgelopen weken snel verslechterd, omdat bendes gecoördineerde aanvallen op belangrijke faciliteiten hebben gelanceerd om het aftreden van de premier van het land af te dwingen.

In totaal zijn in Haïti ruim 350.000 mensen ontheemd geraakt, waarvan meer dan 15.000 in de afgelopen twee weken.

Toch sturen de Dominicaanse autoriteiten bij de grensovergang elke dag honderden Haïtianen zonder papieren terug.

Dominicaanse soldaten maken de smeedijzeren deuren open, dwingen er tientallen uit de poort en sturen ze over de Massacre River naar Haïti.

Sommige immigranten zijn woedend en schreeuwen verontwaardigd in het Spaans en Creools. Anderen zijn berustend, met hun kinderen of een paar bezittingen in hun armen.

De boodschap die de Dominicaanse Republiek lijkt uit te zenden is dat, hoe slecht de situatie thuis ook wordt, de Haïtianen geen toevlucht mogen zoeken op Dominicaanse grondgebied.

Vorige maand eiste de president van het land, Luis Abinader, in een verschijning voor de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties in New York, dat de internationale gemeenschap de hulp aan Haïti zou opvoeren en daar een multinationale troepenmacht zou inzetten.

Hij drong er bij de VN op aan om "samen te vechten om Haiti te redden, maar hij waarschuwde dat als er geen hulp kwam, zijn land "alleen zou vechten om de Dominicaanse Republiek te beschermen".

Toen Abinader vorige week werd ondervraagd over de mogelijkheid om Haïtianen op te vangen die op de vlucht waren voor de onrust, sloot Abinader categorisch de acceptatie van vluchtelingenkampen op Dominicaanse bodem uit.

Degenen die naar Haïti worden teruggestuurd, worden met echte onzekerheid geconfronteerd.

"De huidige situatie in de hoofdstad Port-au-Prince is een humanitaire catastrofe voor haar drie miljoen inwoners, en meer specifiek voor vrouwen en meisjes", zegt Philippe Serge Degernier, vertegenwoordiger van het VN-Bevolkingsfonds (UNFPA).

Het wijdverbreide bendegeweld heeft veel ziekenhuizen gedwongen te sluiten en andere functioneren niet aangezien brandstof en essentiële medische voorraden worden tegengehouden door de criminele groepen.

Degernier vertelde de BBC dat slechts één van de vijftien ziekenhuizen die zijn organisatie ondersteunt momenteel functioneert.

"Ze zijn overweldigd," zei hij. "We schatten dat ongeveer 3.000 vrouwen geen toegang zullen hebben tot een kraamkliniek om te kunnen bevallen, tenzij de situatie snel kalmeert."

De hoop was dat er een zekere mate van rust zou terugkeren nadat de belegerde premier, Ariel Henry, eindelijk had toegegeven aan de diplomatieke druk en het bloedvergieten, en ontslag had genomen.

Hoewel het geweld sinds de aankondiging van maandag iets is afgenomen, twijfelen weinigen eraan dat het elk moment weer kan oplaaien.

De crisis in Haïti gaat veel dieper dan het aftreden van één man. Eerder deze week had het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken gezegd dat het verwachtte dat er binnen twee dagen een overgangsraad zou zijn.

Er is nog steeds weinig teken van één.

In plaats daarvan heerst er een machtsvacuüm waar de Haïtiaanse regering zou moeten zitten, en is er diepe verdeeldheid over wie in een interim-regering zou zitten.

Dus, terwijl de meeste mensen in de hoofdstad Port-au-Prince blij waren de rug van hun niet-gekozen premier te zien, betreuren velen het ontbreken van een duidelijke opvolger.

"Henry’s ontslag is een goede zaak, hij deed niets goeds voor het land", vertelde Benjamin, een kraamhouder, aan persbureau AFP. "Nu moeten we ons verenigen om Haïti uit deze impasse te halen."

"Ariel Henry was het grootste obstakel dat we hadden. Hij moest gaan", voegde een andere bewoner, Emmanuel, eraan toe. "Maar we hadden een goed plan moeten hebben om hem te vervangen."

De belangrijkste bendeleider van het land, Jimmy 'Barbecue' Chérizier, bekritiseerde naar verluidt het akkoord over de oprichting van een overgangsregering. Er wordt gespeculeerd dat de bendes amnestie zullen willen voor het geweld dat zij hebben gepleegd.

Jimmy Chérizier heeft wellicht plannen om zelf de leider van Haïti te worden, net als een aantal anderen met een crimineel verleden en twijfelachtige geloofsbrieven.

Volgens de vertegenwoordiger van het VN-Bevolkingsfonds in Haïti is één gruwelijk aspect van het geweld tijdens de huidige crisis echter grotendeels over het hoofd gezien: de bendes gebruiken verkrachting en seksueel misbruik steeds vaker als oorlogswapens.

Ze richten zich vaak op vrouwen die in gebieden wonen die in handen zijn van hun rivalen of zelfs op hun eigen grondgebied, als een manier om angst te zaaien.

"Vorig jaar zijn ruim 5.000 vrouwen verkracht of het slachtoffer geworden van seksueel misbruik, en dat is helaas maar een heel klein deel van de ijsberg", legt Degernier uit.

Meestal durven vrouwen niet naar het ziekenhuis te gaan om behandeld te worden, zegt hij, uit angst voor represailles, waartoe "soms zelfs de moord op de vrouw kan behoren".

Dat is het land dat de gedeporteerde Haïtiaanse immigranten opwacht. Hun toekomst heeft er zelden zo onzeker of gevaarlijk uitgezien.