60-plussers ervaren voor de derde of vierde keer in hun leven een meltdown van hun SRD-inkomen. Economie is wreed als je niet oppast. De baby die in 1975 goede overlevingskansen had, is in 2023 bedelaar. Politieke cowboys sloten in 2010-2020 225 leningen af. Met de miljarden is niets gemaakt of ontwikkeld. Dat geld was geen stimulans om te besparen, beter belastingen te innen, instituten te versterken, investeerders aan te trekken en valuta te verdienen. Het werd uitgegeven aan voedselpakketten of verdween in de zakken van plunderaars. In 2023 is er sprake van hyperinflatie en een gigantische inkomensongelijkheid: een specialist verdient 500 K, zijn onmisbare assistent 7 K. 

Santokhi is in de debt trap van Bouterse getrapt en zit helemaal klem. Hij kan de schulden niet terugbetalen. Op hair cuts hoeft hij niet te rekenen en schulden worden niet gecanceld. Hij is zijn draagvlak kwijt, omdat hij geen einde heeft gemaakt aan ‘family and friends’. Dat was zijn verkiezingsbelofte. Integendeel. Nepotisme - een vorm van corruptie - is integraal onderdeel van zijn regering geworden. De vp geeft deze decadentie openlijk toe. Het is misselijkmakend. De nieuwe wind in 2020 was stabilisatie en harde fiscale en monetaire maatregelen, maar de wisselkoers en prijzen blijven stijgen.  

Onlangs heeft een EU-delegatie Suriname bezocht om de democratie te steunen. Maar democratie lijkt bij te dragen aan de economische neergang. In Suriname brengen verkiezingen de verkeerde mensen, met of zonder strafblad, aan de macht. Coalitiepartijen regelen hun eigen ministeries en proberen in vijf jaar tijd zoveel mogelijk voordeel binnen te harken voor familie en vrienden. De kiezer heeft elke vijf jaar macht met zijn stem op papier, maar in de praktijk brengt dat geen brood op tafel. Misschien is eerst economische groei nodig voordat kan worden ingezet op versterking van de democratie. Chili en de zogeheten Oost-Aziatische tijgers zijn tot bloei gekomen onder autoritaire regimes.

Ook met de 50-jarige VES (Vereniging van Economisten in Suriname) is het land niet opgeschoten. Ze heeft regeringen geholpen, geadviseerd en gewaarschuwd. Er wordt niet naar haar geluisterd of haar theorie is te schools en werkt in de praktijk niet. Misschien moet de VES een eigen presidentskandidaat naar voren schuiven om te zien of haar theorie in de praktijk werkt. Misschien zijn economen niet eens nodig. Ook bekwame juristen, politici en ingenieurs kunnen zorgen voor een goed economisch beleid. Een serieus probleem is dat de lessen uit de geschiedenis worden genegeerd. Mensen zijn nu boos vanwege de crisis, alsof ze dit tien jaar geleden niet hadden kunnen zien aankomen.

Suriname heeft geen kapitalisme of socialisme nodig, maar een evenwichtige mix van ‘de markt zijn werk laten doen’ en een stevig controlerende en daadkrachtige overheid. Ga niet te ver in beide richtingen. Gratis geld geven aan werkschuwe personen of gratis basiszorg aan mensen die het zelf kunnen betalen, maakt een staat failliet. Maar alles op zijn beloop laten is ook een ramp. De overheid moet bedrijfjes die lokaal produceren of aan importvervanging doen, beschermen met subsidies en hoge importtarieven. Laat bedrijven failliet gaan die niet bijdragen aan de maakindustrie of dwing ze iets bruikbaars te produceren, zodat de industrie kan groeien. En als dat niet mag van IMF of Wereldbank, heb dan lak aan beide, want alle rijke landen zijn groot geworden door protectionisme. Overigens hoeft het voor ontwikkeling geen ramp te zijn dat 50% van de bevolking niet meer dan een basisschooldiploma heeft. Op de werkvloer worden wis- en natuurkunde niet veel gebruikt. Belangrijk voor groei zijn banen, on-the-job training en discipline.

In Suriname is het nog niemand gelukt om de code voor economisch succes te kraken. Het succes van de Aziatische tijgers wijst de weg: nultolerantie van corruptie, meritocratie, eigendomsrecht en pragmatisch leiderschap. Niet kiezen voor ideologie, maar voor wat werkt en zorgt voor groei en stabiliteit. Niet anti-Amerika, anti-Nederland, anti-China of anti-India, maar pro technologie, knowhow, expertise, techniek en afzetmarkten. Geen tolerantie voor corruptie en wanbeheer. De beste en slimste burgers kiezen voor het ambtenarenapparaat, de politiek, het bedrijfsleven en scholen. Het land draaien op kennis, kunde en concurrentie. En het beste talent het best betalen. 

De verkiezingscampagnes van 2025 moeten gericht zijn op corruptie- en nepotismebestrijding. Maar dan wordt er niemand gekozen. Want welke partij is smetteloos?