Deze categorie personen wordt Politically Exposed Persons (PEPs), oftewel politiek kwetsbare personen genoemd. Hun overmakingen, stortingen en leningen moeten onder een super vergrootglas worden gelegd. Wereldwijd wordt corruptie gelinkt aan witwassen van illegaal geld. Prominente politieke, bestuurlijke en invloedrijke personen zijn in hun functie gevoelig voor corruptie en omkoping, blijkt uit de FATF-aanduiding als zodanig opgevat door de Nationale Anti-Money Laundering Commissie in Suriname. “Dit is bevestigd door analyse en case studies”, schrijft de FATF.

Internationaal is er een bepaalde verwevenheid gezien. Politiek actieve personen kunnen vanwege hun rol in de politiek makkelijker toegang krijgen tot de uitvoering van financiële transacties. Op deze manier wordt het nationale financieel systeem kwetsbaar. PEPs zijn al in veel landen onderhevig aan verscherpt cliëntenonderzoek door financiële instellingen. 

Met de steeds veranderende omstandigheden in de wereld, verscherpt de FATF regelmatig de regels. Zo is een van de aanpassingen om ook nationale PEPs in de lokale wetgeving op te nemen. Voor Suriname betekent dit een aanpassing van de Wet Melding Ongebruikelijke Transacties. Hoewel menigeen kan redeneren van ‘dit speelt in Suriname niet’, maar de redenering die internationaal volgt is: ‘wat er vandaag niet is, kan morgen wel komen’. 

Een PEP is een persoon die lokaal (president, ministers, parlementariër, directeur staatsbedrijf, rechter, bestuurslid politieke partij of Ngo, diplomaat, etc.) dan wel in het buitenland een prominente publieke functie vervult. En wie nu denkt te stoppen met die functie en zijn hachje te redden: slecht nieuws. De aanbeveling geldt ook voor PEPs die de functie hebben vervuld! En… de schijnwerpers worden ook gericht op de financiële handelingen van directe familieleden, vrienden en naaste medewerkers van PEPs.

De FATF trekt de PEP-richtlijn door naar Ngo’s en sociale instellingen met goede doelen. Ook zij moeten de herkomst van de middelen verklaren. Internationaal worden zij ook kwetsbaar geacht voor het doorsluizen van verdacht geld, dan wel naar verdachte activiteiten zoals terrorismefinanciering. Landen moeten wetgeving ontwikkelen zodat de financiële activiteiten van deze organisaties en hun bestuursleden ook onderhevig zijn aan verscherpt cliëntenonderzoek volgens het PEP-model. 

Er zijn verschillende methoden om te bepalen of iemand een PEP is, vertelt een bankmedewerker, die niet bij naam genoemd wil worden, aan Starnieuws. Zoals het raadplegen van openbare bronnen, bijvoorbeeld nieuwsbronnen, internetzoekmachines en betaalde bronnen, zoals World-Check, eigendom van mediabedrijf Thomson-Reuters. “Banken werken ook met (inter)nationale sanctie- en watchlijsten.”

De FATF stelt dat een financiële instelling risico’s loopt bij het aangaan van een zakelijke relatie met een PEP. Op het moment dat een PEP bij de bank binnenstapt om een rekening te openen of een storting te doen, zal de bank verscherpt cliëntenonderzoek moeten doen: doorvragen om te weten wat de herkomst van het geld is. In alle PEP en familie- en relatiegevallen, schrijft de FATF-richtlijn voor dat een hoger leidinggevende - senior management - toestemming moet geven of de bank de zakelijke relatie aangaat, voortzet of de transactie zal doen. 

Het PEP onder-vergrootglas-beleid geldt voor alle financiële instellingen, zoals banken, verzekeringsmaatschappijen, geldovermakingskantoren, cambio’s, etc. Zij moeten zelf hun PEP-lijst samenstellen, waarop ook namen prijken van (verdachte/veroordeelde) criminelen. “Met hun namenlijst kunnen zij corruptie en het wegsluizen van geld voorkomen”, vult de bankmedewerker aan. Maar volgens de bankemployee kent elke bank in Suriname een eigen werkmethode. De een is strenger en hanteert een waslijst met allerlei detailvragen, de andere neemt genoegen met standaardvragen.

Banken moeten op basis van hun richtlijnen tegelijk ook eigen vragen hebben en periodiek een ‘refresh maken’ wie in Suriname nationaal politiek actief is.” Dit is een aangelegenheid van de financiële instelling zelf en niet een kwestie van ‘maar wie heeft het Openbaar Ministerie aangeduid als politiek actief’. Volgens het ken-uw-klant-beleid maken wij een klantenprofiel, vertelt de bankmedewerker, “hoe hoger het risicoprofiel, hoe meer voorzorgsmaatregelen. Je plaatst alle data in het systeem en het moment dat de PEP een ongebruikelijke financiële transactie pleegt, kun je een red flag krijgen.”

Zo kan de financiële instelling voorkomen dat de PEP misbruik maakt van de diensten. Bijvoorbeeld door geld over te maken voor een terroristische groep. Of een dubieuze overmaking – sponsoring – ontvangt van een crimineel of organisatie die witwast. 

De politicoloog Hans Breeveld juicht de FATF PEP-aanbeveling toe, want (malafide) partij-financierders hebben er belang bij dat invloedrijke politieke figuren hun zaken dienen. “Niet zomaar krijgt men soms reizen naar het buitenland.” Breeveld vindt het belangrijk dat ook hun familie en naasten betrokken worden. Een minister zet bijvoorbeeld alles op naam van zijn vrouw of roept een stichting of N.V. in het leven en maakt zijn familie bestuurslid, aandeelhouder of consultant.

Breeveld herinnert zich dat voormalig president Henk Chin A Sen had voorgesteld om de bezittingen van de personen bij het aantreden in een politiek/bestuurlijke functie te kwantificeren. En als je aftreedt dat men dit ook nagaat en een verschil dat niet conform je salaris was, zou je moeten verklaren. Als het aan Breeveld ligt, wordt deze regeling wel ingevoerd. “Je zou de bezittingen van jou en je naaste omgeving moeten opgeven.”

Banken zijn eigenlijk poortwachters; zij zien alle geldstromen en moeten daarom verdachte transacties melden bij het Meldpunt voor Ongebruikelijke Transacties. Die analyseert de transactie, wat kan resulteren in onderzoek en vervolging. Maar Suriname heeft een cash-cultuur, wat de handel en wandel van PEPs een stuk ingewikkelder maakt. 

Volgens de cijfers van de Banking Network Suriname (BNETS) van twee jaar geleden, blijkt dat steeds meer Surinamers  hun financieel huishouden regelen via girale transacties. Surinaamse banken proberen dit verder te propageren met hun acties van pin- en kredietkaarten. 

Breeveld is er ook een grote voorstander van dat bepaalde bedragen giraal en niet meer contant verrekend zouden moeten worden. “Dan kun je het geld niet meer aan je vrouw geven, maar je moet het overschrijven. En dan weten we precies wat er gebeurd.”

Om de cash-cultuur te ontmoedigen beveelt de FATF dan ook financial inclusion aan. Landen moeten voorzieningen treffen om het bankverkeer laagdrempelig te maken, zodat zoveel mogelijk burgers toegang krijgen tot bankdiensten. Bijvoorbeeld via bankpasjes en mobiel bankieren – in alle delen van het land. Dit draagt bij dat de noodzaak voor een economie in contanten, aanzienlijk minder wordt.

Suriname staat ingedeeld voor de vierde landenevaluatie in maart – juni 2020 door de Caribbean Financial Action Task Force (CFATF), de regionale FATF-tak. De CFATF beoordeelt Suriname op het systeem (juiste wetten, controle procedures, internationale samenwerking, etc.) dat wij hebben opgezet ter bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering.