Het is Wereld Suïcide Preventie Week. Een week om stil te staan bij suïcide. De Surinaamse statistieken (voor zover bekend): een gemiddelde van twee suïcides per week, depressie – in de ruime zin van allerlei menselijke ellende met diverse oorzaken en symptomen – is de meest voorkomende oorzaak en zelfvergiftiging (pesticiden) de dominante methode. Het aantal Surinamers dat lijdt aan een ernstige depressie is onbekend, maar het zal niet weinig zijn. Houd er rekening mee dat alcoholisme en hartaandoeningen vaak maskers van depressie zijn.

Elke suïcide is een samenspel van oorzaken en factoren. Er is een waslijst aan redenen, motieven, oorzaken en triggers. Soms, zegt een achtergelaten briefje, was het vanwege een ernstige ziekte, ondraaglijke pijn, jaloezie, faillissement, moedeloosheid, verlies van een dierbare, verraad, vernedering, verveling – de tijd doden –, protest tegen onrecht, enzovoort. Dit maakt het probleem complex, maar niet hopeloos.

In de middeleeuwen was suïcide bij wet verboden. Dat was duidelijk een probleem voor degenen die het probeerden maar faalden; zij konden direct de gevangenis in. Dat was wreed. Men dacht dat het anderen zou afschrikken. In sommige religies is suïcide een zonde en daarom verboden. Dit kan beschermend werken, maar het voorkomt suïcide niet. Geloof maakt niet immuun voor zelfmoord. Dat blijkt uit de praktijk.

Iemand met ondraaglijk en onbehandelbaar medisch lijden – lichamelijk of geestelijk – die een volkomen verstandige en onafhankelijke keuze maakt om zijn leven te beëindigen, ook om zijn naasten niet te belasten, is te begrijpen. In sommige landen kan zo iemand fatsoenlijk sterven, met medische indicatie, met medicatie toegediend door een arts na beoordeling door een collega en een onafhankelijke arts. Maar dit is een andere categorie dan personen die worstelen met behandelbare aandoeningen en oplosbare problemen. Over deze groep gaat het hier.

Een eenvoudige, realistische casus: een onbehandeld jeugdtrauma of een depressie tast langzaam de geest en vaak ook het lichaam aan. De persoon verliest alle plezier in het leven, gevolgd door een onvermogen om zelfs de meest alledaagse taken uit te voeren. Hij (een willekeurig gekozen voornaamwoord) schaamt zich om hulp te zoeken of weet niet dat hulp mogelijk is of waar hij die kan vinden. Om zijn emoties te reguleren, neemt hij zijn toevlucht tot extreem alcohol- of drugsgebruik en ander destructief gedrag. Hij krijgt financiële problemen, voelt zich eenzaam en wordt steeds wanhopiger. Hij woelt en draait in bed; een goede nachtrust is een verre herinnering. Hij voelt zich een last voor zichzelf en de mensen om hem heen en wil niet dat de pijn langer duurt. Hij speelt met de gedachte aan een tweede suïcidepoging (de eerste was mislukt). Nog niet zo lang geleden pleegde een vriend suïcide door van een brug te springen. Maar dan komt er op tijd iets tussen: een gesprek met een vertrouwd persoon bij wie hij zijn hart kan uitstorten, waarna de vastberadenheid om opnieuw een suïcidepoging te doen, verdwijnt.

Hulp is nodig om pessimisme en negativisme om te zetten in iets positiefs. Een onbehandelde depressie hecht zich aan alles wat negatief is en verergert. Praten met een vertrouwd persoon of een arts maakt het mogelijk om weer op het goede spoor te komen. Psychotherapie en/of antidepressiva zijn effectief in de strijd tegen suïcidale gedachten.

Sterke gezondheids- en zorgdiensten kunnen verlating of verwaarlozing van mensen in nood – en dus sterfte – voorkomen. X of Y zal mogelijk geen suïcide plegen als er een veilige plek is voor bezinning, waar in rust kan worden gewerkt aan het verwerken van stress en trauma en het krijgen van inzichten.

Praten over suïcide maakt vaak het verschil. Als je denkt dat iemand risico loopt, vraag dan hoe het met hem of haar gaat en aarzel niet om direct naar suïcidale gedachten te vragen. Probeer het probleem op tafel te krijgen. Praten kan onzichtbaar lijden zichtbaar maken, het kan besmetting door voorbeelden van suïcide of suïcidaal gedrag voorkomen, het kan leiden tot het aanpakken van financiële problemen, het kan helpen bij het oplossen van psychische problemen, middelenmisbruik en eenzaamheid.

Praten helpt.

D. Balraadjsing