De Amerikaanse president Donald Trump woont een bilaterale ontmoeting bij met de Chinese president Xi Jinping tijdens de G20-leidersconferentie in Osaka, Japan. (Foto: Reuters)
De libertaire president van Argentinië, Javier Milei, kwam eind 2023 aan de macht en bekritiseerde China als een communistische "moordenaar" en dreigde de banden met de Aziatische natie te verzwakken. In plaats daarvan steeg de export naar China, waaronder soja en lithium, met 15% in zijn eerste jaar.

De pragmatische ommezwaai van een natuurlijke bondgenoot van de VS onderstreept een uitdaging voor president Donald Trump in het grondstoffenrijke Zuid-Amerika, waar de bloeiende handel van de afgelopen jaren de invloed van China heeft vergroot.

Trump wil de wereldhandel opschudden en partners zover krijgen om Amerikaanse belangen te promoten met behulp van dreigementen en handelstarieven. Hij heeft al aangedrongen op concessies van Colombia, Panama en Mexico, terwijl Brazilië in het vizier staat van nieuwe handelstarieven op staal.

De voorgestelde invoerrechten van 25% op Mexicaanse en Canadese goederen gaan dinsdag in, met een extra invoerrecht van 10% op Chinese goederen.

Maar in heel Zuid-Amerika zeiden een half dozijn ambtenaren, diplomaten en handelsexperts dat China's enorme en groeiende voorsprong in de handel de impact van Trumps maatregelen verzachtte. Dit is een waarschuwing voor de mogelijke beperkingen van een strafmaatregel in een wereld waarin de Verenigde Staten steeds meer economische rivalen heeft.

Een hoge Braziliaanse diplomaat die dicht bij de linkse president Luiz Inácio 'Lula' da Silva staat, zei dat de Braziliaanse economie niet afhankelijk is van de Verenigde Staten. Volgens hem is het handelsoverschot van 30 miljard dollar met China van vorig jaar economisch gezien veel belangrijker.

Hij zei dat Trumps dreigementen met handelstarieven - na jaren van 'verwaarlozing' door de Verenigde Staten - landen ertoe zouden aanzetten om op zoek te gaan naar minder risicovolle alternatieven, zoals China, Europa of de BRICS-groep, waaronder Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika.

Ondertussen was Beijing een 'pragmatische partner' en de Chinezen 'kwamen hier om zaken te doen'.

Uit een analyse van handelsgegevens door Reuters blijkt dat de export van Zuid-Amerika naar China de afgelopen tien jaar meer dan verdubbeld is, dankzij de grondstoffengiganten Brazilië, Chili, Peru en Argentinië. De export naar de Verenigde Staten is daarentegen slechts mondjesmaat toegenomen.

Dat heeft China's enorme markt van onschatbare waarde gemaakt voor regionale leiders die worstelen met trage groei en hoge schulden. Ook is de 'soft power' van Beijing in de regio versterkt, zelfs bij regeringen die ideologisch niet op één lijn zitten.

'Pestkop van de buurt'
De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio deed eind januari in zijn opmerkingen het risico dat Zuid-Amerikaanse landen als Colombia meer richting China worden geduwd af als "absurd" en verwees daarbij naar de snelle successen die de regering heeft geboekt.

Tariefbedreigingen brachten Mexico aan de onderhandelingstafel over handel en het inzetten van troepen om de grens te versterken, terwijl een belofte om de belangrijke handelsroute van het Panamakanaal met geweld te nemen ervoor zorgde dat dat land zich terugtrok uit China's Belt and Road-infrastructuurplan. Colombia en de Verenigde Staten sloten een deal nadat een blokkade van deportatievluchten het tweetal op de rand van een handelsoorlog bracht.

Ryan Berg, directeur van de tweeledige Washingtonse denktank Center for Strategic and International Studies, zei dat Trump Latijns-Amerika eigenlijk meer aandacht gaf, met de Spaanstalige Rubio die daarheen ging op zijn eerste overzeese reis. Maar er was een balans nodig tussen verwaarlozing en bedreiging.

Congreslid Raja Krishnamoorthi, het hoogste Democratische lid van de commissie voor China in het Huis van Afgevaardigden, vertelde Reuters dat Washington moet voorkomen dat het "de pestkop van de buurt" wordt.

"Want, je weet wat er met pestkoppen gebeurt. Mensen komen in opstand tegen pestkoppen," zei hij. "En dat doen ze op manieren die zeer schadelijk kunnen zijn voor onze nationale veiligheidsbelangen op de lange termijn."

Stijgende grondstoffenexport
In heel Zuid-Amerika is de handelsvoorsprong van China vergroot, gedreven door granen en de belangrijkste elektrificatiemetalen koper en lithium.

Washington blijft voorop in Centraal-Amerika, maar de voorsprong is kleiner geworden.

Tien jaar geleden was de Verenigde Staten de grootste handelspartner van kopergigant Peru. Nu is het met afstand China. Het Aziatische land slokt de kopervoorraad van Peru op en heeft een enorme haven aan de kust van het land gebouwd om de bilaterale handel een boost te geven.

"De impact voor Peru zou minimaal zijn," zei de voormalige minister van Economie van Peru, José Arista, verwijzend naar mogelijke Amerikaanse handelstarieven. Hij noemde de vrijhandelsovereenkomst van Peru met de Verenigde Staten en de samenstelling van de export van het Andesland.

China heeft de Verenigde Staten ingehaald op het gebied van handel in Zuid-Amerika, gedreven door enorme aankopen van grondstoffen, van soja en maïs tot koper en lithium.

Zelfs in Argentinië, waar Milei een trouwe bondgenoot van de VS is, is de aantrekkingskracht van China duidelijk. China is de belangrijkste markt voor Argentijnse sojabonen en rundvlees, terwijl het vorig jaar bijna een derde van de lithiumexport van het land kocht.

Een naaste adviseur van Milei zei eind vorig jaar dat het Zuid-Amerikaanse land geen enkel probleem had met samenwerking met China als dat in het belang van Argentinië was.

Colombia onderhoudt weliswaar nauwere handelsbetrekkingen met de Verenigde Staten, maar heeft de diplomatieke betrekkingen met China eind 2023 uitgebreid tot een 'strategisch partnerschap'.

Panama zag ondertussen de export naar China tussen 2021 en 2023 ver boven die naar de Verenigde Staten stijgen, voordat een belangrijke sluiting van een kopermijn vorig jaar leidde tot een scherpe daling. De spanningen met de Verenigde Staten over het kanaal lopen nog steeds hoog op.

'Geschenk aan de Chinezen'
China heeft natuurlijke voordelen als handelspartner voor Zuid-Amerika, ondanks de historische nabijheid en culturele overlapping tussen de Verenigde Staten en haar zuidelijke buren.

De relatie wordt niet vertroebeld door uitdagingen op het gebied van migratiestromen, criminaliteit of drugs. Tegelijkertijd heeft China, gezien zijn ontwikkelingsfase, vanzelfsprekend meer behoefte aan de grondstoffen die Zuid-Amerika te bieden heeft.


De export vanuit Zuid-Amerika naar China is de afgelopen tien jaar explosief gestegen en overtreft de export naar de Verenigde Staten aanzienlijk.

Het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken bekritiseerde, in een zeldzame reactie op de politiek van Washington in de regio na Rubio's reis naar Latijns-Amerika, de Verenigde Staten in een verklaring voor het zaaien van 'onenigheid' tussen China en Latijns-Amerikaanse landen. Ook wees het ministerie op een 'onomkeerbare' trend in nauwere samenwerking tussen de regio en China.

Li Xing, hoogleraar aan het Guangdong Institute for International Strategies, zei dat Trumps harde aanpak China ten goede zou komen, omdat het landen ertoe zou aanzetten hun inzetten te spreiden.

"Als er chaos ontstaat onder Amerikaanse bondgenoten, is dat goed voor China", vertelde hij aan Reuters.