Marten Schalkwijk
De keuze wordt Donald Trump versus Joe Biden voor president in de VS

Op 5 november dit jaar zijn er presidentsverkiezingen in de Verenigde Staten (VS). In beide grote partijen -de Democraten en de Republikeinen- worden er voorverkiezingen gehouden om te bepalen wie de presidentskandidaat wordt. In dit artikel geven we aan wie dat zullen zijn en wat er speelt.

Voorverkiezingen
Ik heb al een keer geschreven over de voorverkiezingen (primaries) en hoe het kiesstelsel in de VS werkt dus ga dat niet herhalen. In alle 50 Staten plus 5 gebieden worden voorverkiezingen gehouden. De presidentskandidaten kunnen bij de voorverkiezingen, op basis van de stemmen, gedelegeerden (delegates) winnen. Wie een meerderheid van de delegates achter zich krijgt, wordt de presidentskandidaat van de partij. Voordat de voorverkiezingen plaatsvinden moeten de kandidaten zich profileren via campagnes en debatten. Omdat de VS zo groot zijn kost het voeren van campagne vele miljoenen dollars en men moet dus ook aan fundraising doen.

President Joe Biden gaat voor zijn herverkiezing en dat betekent meestal dat hij vrijwel automatisch de presidentskandidaat wordt. Er waren toch een paar vrij onbekende tegenkandidaten zoals Marianne Williamson (auteur) en Dean Phillips (lid Huis van Afgevaardigden), maar zij hebben zich vanwege teleurstellende resultaten teruggetrokken. In verschillende Staten staan er nog wel tegenkandidaten op de lijst, maar dat zijn geen serieuze kandidaten. Na primaries in 19 Staten en 1 gebied (Amerikaans Samoa) heeft Biden reeds 1.740 delegates achter zich, terwijl vrijwel niemand anders iets heeft gehaald. Er zijn 3.900 delegates bij de Democraten en Biden kan niet meer ingehaald worden.

Oud-president Donald Trump heeft grotere tegenstand gehad bij de Republikeinen. Een aantal tegenkandidaten hebben zich al voor de voorverkiezingen teruggetrokken, omdat ze er slecht voor stonden in de opiniepeilingen of te weinig campagnegeld hadden. Daaronder waren Mike Pence, voormalig vice president onder Trump, en oud gouverneur Chris Christie. Na de eerste voorverkiezingen in de Staat Iowa trok ook Vivek Ramaswamy, een bekende ondernemer, zich terug; hij kreeg slechts 8% van de stemmen. De belangrijkste tegenkandidaat van Trump was de populaire gouverneur van Florida, Ron de Santis. De Santis had zwaar campagne gevoerd in Iowa, maar kreeg slechts 21% van de stemmen. Hij trok zich ook terug. Trump behaald 51% van de stemmen.

Nikki Haley
De enige Republikeinse tegenkandidaat van betekenis die overbleef voor Donald Trump was Nikki Haley, oud-gouverneur van South Carolina en gewezen ambassadeur bij de Verenigde Naties. Zij had 19% van de stemmen gehaald in Iowa, maar verwachtte meer stemmen in de volgende race in New Hampshire. In New Hampshire behaalde Trump 54% en Haley 43%. Ze bleef in de race tot Super Tuesday d.w.z. de voorverkiezingen op 5 maart die dan in 15 Staten tegelijk worden gehouden. In 14 van de Staten haalde Trump meer dan 70% van de stemmen en Haley won alleen in de Staat Vermont. Deze uitslag was voor haar het punt om zich ook terug te trekken.

 
Bij de Republikeinen ging het bij de voorverkiezingen op 5 maart (Super Tuesday) alleen nog tussen 
Donald Trump en Nikki Haley.

Trump had na 23 Staten en 2 gebieden (Puerto Rico en Washington DC) 854 delegates van de 2.429 bij de Republikeinen, achter zich. Alle andere kandidaten hadden samen 64 delegates, maar hebben zich dus teruggetrokken. Dat maakt Trump de presidentskandidaat van de Republikeinen. De vraag is echter of hij de stemmen van de kiezers van de uitgevallen kandidaten ook zal krijgen in november. Slechts enkele kandidaten hebben Trump na hun terugtrekking steun toegezegd. Nikki Haley trekt een heel ander kiezerspubliek dan Trump, maar heeft nog geen steun toegezegd. Een groot deel van haar kiezers geeft aan dat ze niet voor Trump gaan stemmen en dat kan betekenen dat Trump in problemen komt.

Trump versus Biden
Zoals het er nu uitziet zijn de presidentskandidaten van de twee grote partijen bekend en krijgen we een rematch van de verkiezingen van 2020. Trump heeft zijn nederlaag nooit toegegeven en vond dat Biden de verkiezingen had gestolen. Het resulteerde er in dat aanhangers van Trump het parlementsgebouw (Capitol) op 6 januari 2021 hebben bestormd om de vaststelling van de verkiezingen te voorkomen.

Trump heeft een paar rechtszaken tegen zich, waarin hij o.m. wordt beschuldigd van het aanzetten tot de stormloop op het Capitol. Ook wordt hij in de staat Georgia vervolgd voor het willen omkopen van een functionaris om de uitslag te beïnvloeden. Daarnaast lopen er nog een paar rechtszaken tegen hem vanwege andere klachten en is hij in twee zaken al veroordeeld. De rechtszaken zorgen voor veel polarisatie. De Trumpaanhangers zien het als pogingen om Trump buiten spel te zetten bij de verkiezingen. De Staat Colorado had Trump zelfs verboden om mee te doen aan de voorverkiezingen daar, vanwege de rechtszaken, maar het Hof van Justitie in de VS heeft dat teruggedraaid.
In de opiniepeilingen blijkt dat het voorlopig een nek-aan-nek race is. De verkiezingen worden per Staat uitgevochten en het is heel lastig nu al te voorspellen wie zal winnen.

Issues en campagne
Voor de kiezers zijn de belangrijkste issues: illegale immigratie, de economie en het bestuur (veel polarisatie en zwak leiderschap). Elke partij wil daarnaast nog wat andere issues pushen.
In het geval van Biden en Trump spelen echter ook andere zaken. Zo zijn de rechtszaken al genoemd die veel tijd van Trump nemen en zijn imago schaden. Voor Biden speelt een kwestie van zijn zoon Hunter, die bij het doen van zaken blijkbaar niet eerlijk is geweest en voordelen heeft gehaald, vanwege de positie van zijn vader. De vraag is of zijn vader daarvan wist? Ook oogt Biden die 82 jaar wordt niet vitaal en zijn er daarover twijfels bij de kiezers -ook binnen zijn partij. 

Trump wordt 78 jaar, maar oogt vitaler. Veel kiezers vragen zich af of dit echt de beste kandidaten van de Democraten en Republikeinen zijn, of dat men de baton aan een jongere generatie had moeten overdragen. De meeste kiezers in de VS willen geen rematch tussen Biden en Trump, maar dat zal het toch worden. Er zal nog veel gebeuren tussen nu en 5 november en men verwacht een grotere politieke polarisatie. Wij blijven het volgen.

Marten Schalkwijk
Politiek analist