Afrika geconfronteerd met 'blinde vlek klimaatrisico'

De eerste Afrikaanse klimaattop gaat maandag van start in Kenia om het continent onder de aandacht te brengen dat het meest zal lijden onder de klimaatverandering en tegelijkertijd de minste bijdrage zal leveren.

Aanzienlijke investeringen in de aanpassing van Afrika aan de klimaatverandering, inclusief betere voorspellingen, zullen een urgent doel zijn tijdens de bijeenkomst van 5 en 6 september. De kern van elk onderwerp op de agenda, van energie tot landbouw, is het gebrek aan gegevensverzameling die beslissingen drijft die net zo cruciaal zijn als wanneer te planten – en wanneer te vluchten.

Het Afrikaanse continent is groter dan China, India en de Verenigde Staten samen. Toch heeft Afrika slechts 37 radarfaciliteiten voor het volgen van het weer – een essentieel hulpmiddel naast satellietgegevens en oppervlaktemonitoring, volgens een database van de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO). Europa beschikt over 345 radarfaciliteiten. Noord-Amerika over 291.

"Het continent als geheel bevindt zich in een blinde vlek op het gebied van klimaatrisico’s", zegt Asaf Tzachor, onderzoeker bij het Centre for the Study of Existential Risk van de Universiteit van Cambridge.

In augustus waarschuwden hij en zijn collega's in een commentaar voor het tijdschrift Nature dat de klimaatverandering Afrika in 2050 jaarlijks meer dan 50 miljard dollar zal kosten. Tegen die tijd zal de Afrikaanse bevolking naar verwachting zijn verdubbeld.

Het wijdverbreide onvermogen om het weer te volgen en te voorspellen beïnvloedt belangrijke ontwikkelingskeuzes, aldus hun commentaar. "Het heeft bijvoorbeeld geen zin om te investeren in kleinschalige boerderijen, als overstromingen deze simpelweg zullen wegspoelen."

'Aan de frontlinie'
VN-chef Antonio Guterres zei dat hij tijdens de Afrikaanse klimaattop "twee brandende onrechtvaardigheden van de klimaatcrisis" zou bespreken.

Ten eerste hebben Afrikaanse landen vrijwel niets bijgedragen aan de opwarming van de aarde "en toch staan ze in de frontlinie van de huidige stormen, droogtes en overstromingen", aldus Guterres.

Ten tweede, terwijl Afrika over een overvloed aan zonne-, wind- en waterkracht beschikt, evenals over cruciale mineralen, worden de regeringen van Afrika geconfronteerd met hoge schulden en rentetarieven die investeringen in hernieuwbare energie belemmeren.

Het goed voorspellen van het weer is een ander gebied dat dringend aandacht behoeft.

Kenia, de gastheer van de klimaattop, is een van de weinige landen in Afrika die, samen met Zuid-Afrika en Marokko, over een relatief goed ontwikkelde weerdienst beschikken. Volgens de Nationale Schatkist heeft Kenia dit jaar ongeveer 12 miljoen dollar uitgetrokken voor zijn meteorologische dienst. Daarentegen bedroeg het begrotingsverzoek van de Amerikaanse National Weather Service voor het fiscale jaar 2023 1,3 miljard dollar.

De enorme uitgestrektheid van het continent dat uit 54 landen bestaat, wordt relatief niet bediend en is niet gewaarschuwd.

"Ondanks dat Afrika een vijfde van het totale landoppervlak van de wereld bestrijkt, heeft het het minst ontwikkelde observatienetwerk op het land van alle continenten, en een netwerk dat zich in een verslechterende staat bevindt", zei de WMO in 2019.

In landen als Somalië en Mozambique, met enkele van de langste en meest kwetsbare kustlijnen van het continent, heeft het gebrek aan effectieve systemen voor weermonitoring en vroegtijdige waarschuwing bijgedragen aan duizenden doden bij rampen zoals tropische stormen en overstromingen.

Nadat de cycloon Idai in 2019 het centrum van Mozambique binnentrok, zeiden bewoners dat ze weinig of geen waarschuwing van de autoriteiten hadden gekregen. Meer dan duizend mensen kwamen om, sommigen werden weggevaagd door het water terwijl dierbaren zich aan de bomen vastklampten.

Volgens een WMO-rapport over weersextremen en economische en persoonlijke tol was Idai in de periode van 1970 tot 2019 met 1,9 miljard dollar de duurste ramp in Afrika.

Het gebrek aan weergegevens in een groot deel van Afrika bemoeilijkt ook de pogingen om bepaalde natuurrampen in verband te brengen met de klimaatverandering.

Eerder dit jaar zei een verzameling klimaatonderzoekers, bekend als World Weather Attribution, in een rapport dat de beperkte gegevens het onmogelijk maakten om "met vertrouwen" de rol van de klimaatverandering te evalueren bij overstromingen waarbij honderden mensen om het leven kwamen in de Democratische Republiek Congo en Rwanda rondom de Kivumeer in mei.

"We hebben dringend robuuste klimaatgegevens en onderzoek nodig in deze zeer kwetsbare regio", aldus hun rapport.