Excuses Nederlandse regering over 19,5 miljoen euro

Het is twee jaar geleden dat met een aangeboden brief aan premier Mark Rutte geprobeerd is om aandacht te vragen voor de ingrijpende maatschappelijke gevolgen in Suriname die het instellen van cassatie door het Openbaar Ministerie (OM) in Nederland tegen de uitspraak van de Rechtbank Noord Holland met zich zou meebrengen. Die noodkreet heeft toen niets opgeleverd.

Na jaren van economisch lijden in Suriname heeft het gerechtshof in Amsterdam beslist dat de 19,5 miljoen euro toch moet worden teruggegeven. De overweging van het hof is hoofdzakelijk dat er een te lange periode verstreken is waarin er geen strafzaak aanhangig is gemaakt door het OM sedert de beslaglegging in april 2018. Simpel gezegd stelt het hof dat het OM de Surinaamse gelden geen 4,5 jaar onder zich kan houden zonder een concreet vooruitzicht op strafvervolging van de handelsbanken.

Het OM heeft daartegen alleen ingebracht een rechtshulpverzoek te hebben ingediend bij Suriname voor het opvragen van informatie. Dit verzoek is eerst aangehouden en daarna afgewezen door Suriname. De argumentatie van het OM dat zij hun hele case hebben gebouwd op de verwachting dat de Surinaamse autoriteiten zouden meewerken aan criminalisering van een eigen centrale bank en in Suriname gevestigde handelsbanken, is ongeloofwaardig en vooral ridicuul.

De vragen blijven dan:
1. Waarom het OM op een willekeurige dag in april 2018 besloten heeft gelden van Surinaamse banken vast te houden en te onderhandelen over afgifte van dat geld aan Nederland om (verder) strafrechtelijk onderzoek te voorkomen?  
2. Op grond van welke aannemelijke verdenking en op basis van wat voor precieze overwegingen is 19,5 miljoen euro van Surinaamse burgers überhaupt geconfisqueerd? 3. Om welke reden is iedere vorm van overleg (politiek, diplomatiek, bancair en juridisch) systematisch door het OM en de Nederlandse autoriteiten geweigerd?
4. Waarom is het OM (steeds) niet akkoord gegaan met een zekerheidstelling van de Centrale bank van Suriname?
5. Waarom heeft de hoogste rechterlijke instantie in Nederland, de Hoge Raad, een toch wel discutabel, toch wel Hoge Raad onwaardig (vergeef de auteur deze kwalificatie), ondermaatse conclusie getrokken bij de beoordeling van deze zaak, zodanig dat het hof in Amsterdam feitelijk het reparatiewerk op zich moest nemen?
6. En waarom is ook dat reparatiewerk beperkt gebleven?

De beslaglegging op de 19,5 miljoen euro lijkt daarom niet anders te zijn geweest dan een politieke beslissing om het democratisch proces in Suriname te beïnvloeden. En het meest effectieve instrument daartoe is het isoleren van een land door financiële sancties. Maar als er geen objectiveerbare gronden zijn om dergelijke sancties op te leggen, dan komt het repertoire indirecte sancties op tafel. Een verkapte vorm daarvan is het stremmen van het internationale betalingsverkeer en het dichtknijpen van een fragiele economie met een persisterende beslaglegging.

Nu er geen aan te tonen belang is geweest om de Surinaamse burger, het Surinaamse bedrijfsleven en het leven van mensen op zo'n manier onder de druk te zetten, en onder druk te houden, zou een dergelijk handelen in civiele rechtspraak leiden tot ernstig onrechtmatig handelen, onrechtmatig beslag en misbruik van bevoegdheid; en onder internationaal recht kan het opzettelijk hanteren van dergelijke praktijken om een bevolking en regeringen aan te zetten om iets te doen dat ze anders niet gedaan zouden hebben, als een vorm van verregaande staatsbemoeienis worden gekwalificeerd.

De handelsbanken zullen aanspraak willen maken op een fikse wettelijke rente en een forse schadevergoeding, tenminste over de periode waarop het onrechtmatige beslag betrekking heeft gehad. In een persbericht lijken Eblein Frangie en Jim Bousaid al daarop te hinten. Met het oog op de inmiddels genormaliseerde verhoudingen tussen beide landen moet het verder juridiseren echter worden voorkomen en verdient een diplomatieke oplossing al dan niet naast een route van alternatieve geschillenbeslechting zoals mediation, de voorkeur.

Uit respect voor de Surinaamse burger die hieronder dagelijks heeft moeten lijden, zou de Nederlandse regering intussen kunnen overwegen om in navolging van excuses over andere misstanden tegen de menselijkheid, eerst excuses te maken voor dit onrechtmatig beslag en het institutionele tegenwerken van Suriname in de opheffing hiervan. Van een strafzaak die een dergelijke financiële houdgreep zou rechtvaardigen, zoals de autoriteiten hebben willen doen overkomen, was blijkbaar nooit sprake.

mr. drs. Ashvin E.G. Gonesh