Raad van commissarissen, bestuurlijke distantie en nepotisme

Wat is een goede raad van commissarissen? Over het antwoord op deze vraag zal niet al te veel meningsverschil bestaan. Een goede raad voegt waarde toe en maakt de bestuurder(s) effectiever door hen uit te dagen en kritisch te bevragen zonder daarbij het bestuur voor de voeten te lopen (Heemskerk, 2013).

De taak van de raad van commissarissen is tweeledige t.w.:
1. het uitoefenen van toezicht op de directie;
2. het verstrekken van advies aan de directie.
Om toezicht te kunnen houden op de directie en adviezen te geven, moet een lid van de raad over bepaalde specifieke kwaliteiten beschikken om dit te kunnen doen. Als ik nooit leiding heb gegeven aan een beursgenoteerde organisatie, kan ik moeilijk advies geven aan een bedrijf dat beursgenoteerd is. Als ik geen kennis heb van de olie- en gassector, heb ik niks te zoeken in een raad van commissarissen die Staatsolie moet adviseren, tenzij ik andere specifieke kennis heb waarmee ik de Staatsolie-directie kan adviseren. Denk bijvoorbeeld aan kennis over internationale betrekkingen of kennis over de internationale kapitaalmarkt. Als ik nooit leiding hebt gegeven aan een grote organisatie kan ik moeilijk advies geven over het leiding geven aan de directie.

De president heeft in een persconferentie verklaard dat er geen vacuüm moet ontstaan binnen het bestuur van Staatsolie bij het vervangen van een lid van de raad. Volgens het staatshoofd moet er overleg worden gepleegd met de directie van Staatsolie over de continuïteit want een lid van de raad moet mogelijk vervangen worden.

Kennelijk weet de president van Suriname niet dat een lid van de raad van commissarissen niks met het bestuur van Staatsolie te maken heeft. Zoals ik heb aangegeven is een lid van de raad geen bestuurder, maar een toezichthouder. Hij dient slechts toezicht te houden op het bestuur en op basis van zijn specifieke kennis advies uit te brengen aan de directie. Hij dient niet op de stoel van de directie te gaan zitten. Dus het vervangen van het lid van de raad heeft geen directe gevolgen voor de continuïteit van Staatsolie.

Binnen de raden van commissarissen is er een fenomeen dat men noemt, bestuurlijke of kritische distantie. Dat wil zeggen dat de raad op afstand moet blijven van het bestuur. Men dient een zekere afstand in acht te nemen ten einde een verstrengeling van bestuur en toezicht te vermijden (Moerland, 2000).

Het is dankzij deze afstand dat Staatsolie overeind is gebleven ondanks het politiek geweld van de afgelopen decennia. Een lid van de raad van commissarissen van een staatsbedrijf in Suriname is namelijk een soort politieke vetpot. Mensen worden er benoemd omdat ze loyaal zijn aan een politieke partij. Er wordt zelden gekeken naar de specifieke kwaliteiten waarover zo’n persoon moet beschikken. Daarom hebben staatsbedrijven zoveel problemen. Kijk maar naar de SLM en Grassalco. Staatsolie is hierbij een uitzondering omdat het juist deze bestuurlijke distantie hebben afgedwongen van de politiek.

Uit de uitspraken van de president haal ik het volgende:
Of hij heeft geen kennis van zaken. Want hij heeft in het verleden bewezen uitspraken te doen die niet kloppen. Denk aan diaspora kapitaal. Normale consumptieve geldstroom kun je niet zomaar betitelen als kapitaal. Elke student op de middelbare school die een beetje economie leert, weet dat er een groot verschil is tussen consumptieve geldstromen en kapitaalstromen. Of het is nepotisme. Hij wil zijn wederhelft faciliteren. De argumentatie dat het slechts om een functie is gaat niet op, want het gaat hier om geschiktheid niet om veelheid.

John Misidjan Msc

Geciteerde werken
Heemskerk, E. (2013). Jaarboek Corporate Governance. Amsterdam: Universiteit van Amsterdam.
Moerland, P. D. (2000). Onafhankelijkheid van ondernemingstoezicht. Maandblad voor Accountancy en Bedrijfseconomie, pp. 324-332.