Inleiding Jan Pronk bij 7e Jagernath Lachmon lezing

Citaat bij aflevering 1:

"Na de maanden die het jaar afsluiten beginnen andere die gehoor zullen geven aan de roep om iets nieuws" citaat van Trefossa (pseudoniem van de schrijver/dichter Henny de Ziel, o.a. schrijver van de tekst van het Surinaams Volkslied)

"Na de maanden die het jaar afsluiten beginnen andere die gehoor zullen geven aan de roep om iets nieuws".  Dit is de derde strofe van een gedicht van één van Surinames grootste dichters: Trefossa. Hij schreef het in het Sranantongo en het werd gevonden in zijn nalatenschap, op een kladblaadje, ongedateerd. Het werd na zijn overlijden gepubliceerd, in 1977, onder de titel Srefidensi – ‘Zelfstandigheid’. Trefossa, die in 1975 overleed, heeft het dus geschreven nog voordat Suriname onafhankelijk werd, misschien kort daarvoor, misschien jaren eerder. Ik werd erdoor getroffen en heb het doen afdrukken aan het begin van het boek dat ik dit jaar publiceerde onder de titel 'Suriname Van wingewest tot natiestaat.'

In zijn gedicht voorziet Trefossa de komende onafhankelijkheid van zijn land. Althans, zo lees ik het. Hij lijkt er verlangend naar uit te zien, omdat de zelfstandigheid een eind kan maken aan de machten die het volk eeuwenlang hebben voortgedreven. Maar de toekomst is onzeker: “Wat voor winst zal er zijn aan het eind?” luidt een van  de andere strofen. De dichter waarschuwt: de onafhankelijkheid is zwanger van onheil. Een nieuwe maatschappij kan barsten vertonen en de toekomst rood kleuren. Vandaar de oproep: "Volk, lik de honing van de leugen niet waar uw chromosomen vol van zitten. Reinig u zelf. Reinig u, voordat een nieuwe heilige eed uw lippen verlaat".

Er komt altijd iets nieuws, schrijft Trefossa. Maar hij drukt ons op het hart: dat nieuwe is nooit vanzelfsprekend goed, schoon of zuiver. De toekomst kan rood kleuren, bloedrood. De leugens van het verleden zijn niet bij voorbaat weggewist. We zullen die moeten afzweren, ons van dat verleden moeten reinigen, want anders zijn de beloften die we elkaar doen niet heilig, maar hol.

Ik las het gedicht vele malen en begreep plotseling: dit gaat niet alleen over Suriname, maar ook over mijn eigen land. Ook in Nederland gaven we gehoor aan de roep om iets nieuws, bijvoorbeeld toen de slavernij werd afgeschaft en later opnieuw, toen we afstand moesten doen van onze macht als koloniale overheerser van het volk van Indonesië, en weer later, toen Suriname als onafhankelijke staat was uitgetreden uit het Koninkrijk der Nederlanden. Maar we begonnen niet vanzelfsprekend met een schone lei. De leugens van het verleden als koloniale mogendheid waren niet een twee drie afgezworen. Neokoloniale arrogantie, discriminatie en institutioneel racisme zitten in de chromosomen van de Nederlandse samenleving.  

We kunnen niet volstaan met eenmalige beslissingen, zoals een handtekening zetten onder een wet waarmee de slavernij wordt afgeschaft of waarmee de zelfstandigheid van een voormalige kolonie wordt erkend. De lei moet telkens opnieuw worden schoon gewist. Zonder zelfreiniging worden onze beloften hol.

Zonder reiniging geen vernieuwing, aldus dit gedicht. Die boodschap richtte Trefossa niet alleen aan zijn eigen volk, maar ook aan Nederland. Onafhankelijkheid verwerven of verlenen is niet het zetten van een punt achter het verleden en het beginnen met een nieuw hoofdstuk in het boek van de geschiedenis. Het is een puntkomma in één en dezelfde zin in een doorlopend verhaal. Dat maakt onafhankelijkheid tot meer dan een formaliteit, meer dan een juridische formule, veel meer dan het afkondigen en erkennen van een nieuwe staat, los van de kolonisator van destijds.  Zelfstandigheid bereiken betekent ook het herstellen van wat kapot was gemaakt, een nieuwe relatie aangaan op basis van gelijkwaardigheid, een staat omvormen tot een natie, een economie verduurzamen, een samenleving creëren waarin alle mensen tot hun recht komen, ongeacht hun afkomst of achtergrond. Zelfstandigheid bereiken betekent verzelfstandigen en dat is een werkwoord, een proces van lange duur.


De vervolg delen van de lezing kunt u hier downloaden.

mr._J_._.Lachmon_lezing_door_prof_.J_.Pronk,_Nov_2020_Aflevering_2(3(_.pdf     mr._J_._.Lachmon_lezing_door_prof_.J_.Pronk,_Nov_2020_Aflevering_3_(1)_.pdf     mr._J_._.Lachmon_lezing_door_prof_.J_.Pronk,_Nov_2020_Aflevering_4(1)_.pdf     mr._J_._.Lachmon_lezing_door_prof_.J_.Pronk,_Nov_2020_Aflevering_5(1)_.pdf     mr._J_._.Lachmon_lezing_door_prof_.J_.Pronk,_Nov_2020_Aflevering_6(1)_.pdf     mr._J_._.Lachmon_lezing_door_prof_.J_.Pronk,_Nov_2020_Aflevering_7(1)_.pdf     mr._J_._.Lachmon_lezing_door_prof_.J_.Pronk,_Nov_2020_Aflevering_8(1)_.pdf