Deze vraag is enerzijds overbodig en anderzijds de moeite van het stellen waard. De overbodigheid heeft te maken met de ervaring van het grootste deel van de Surinaamse bevolking: hoge kosten van levensonderhoud en achteruit hollende koopkracht, hoge kosten voor brandstof, hoge wisselkoers etc. De relevantie van de vraagstelling heeft anderzijds te maken met de verwachting van de massa dat de crisis heel snel kan worden opgelost en er een zachte manier te vinden is. In dit artikel wil ik cijfermatig aantonen hoe ernstig de crisis is en wat van de bevolking en beleidsmakers wordt verwacht om eruit te komen.

Wanneer gaat het goed met een economie?
Na de Tweede Wereldoorlog hebben veel (westerse) landen een aantal algemene economische doelstellingen aangenomen die te maken hebben met goed macro-economisch beheer. Goed macro-economisch beheer resulteert in voorspoed voor de massa. De doelstellingen neem ik op in een economisch dashboard en omvatten:
1. Duurzame en aanhoudende economische groei. Voor Suriname tussen 3% - 5% per jaar.
2. Prijsstabiliteit (lage inflatie). Voor Suriname een inflatie lager dan 10% per jaar. Zeer wenselijk is een inflatie van maximaal 3 – 5% per jaar.
3. Evenwicht op de betalingsbalans: totale importen van goederen en diensten moeten gelijk zijn aan de totale exporten van goederen en diensten.
4. Volledige werkgelegenheid. Iedereen die wil werken, moet een baan hebben.
5. Rechtvaardigde inkomensverdeling. Een grote inkomensongelijkheid is niet bevorderlijk voor de sociale cohesie in de samenleving.
Verder voeg ik toe:
6. Een importdekking van goederen en diensten van minimaal 3 maanden. Voor Suriname zou 5 - 6 maanden beter zijn.
7. Evenwicht op de overheidsbegroting. Begrotingen zijn zelden in evenwicht. Een tekort van 3 - 5% van het bbp is ideaal.
8. Een maximale schuldpositie van 60% van het bbp. Een schuldpositie hoger dan dit, leidt veelal tot grote problemen.

Op het dashboard van een auto vinden we lichten die als indicatoren dienen. Wanneer de auto start, branden alle lichten om vervolgens weer uit te gaan. Dat geeft aan dat de motor en elektronica goed werken. Indien één of meerdere lichten zouden blijven branden, is er iets mis met de auto en moet een monteur erbij worden gehaald. Ditzelfde principe geldt voor een economie. Indicatoren kunnen aangeven of het goed gaat met de economie of niet.  

Ik heb de periode 1975 – 2020 bekeken en kwam tot de conclusie dat de huidige crisis te vergelijken is met die van de periode 1983 – 1991. Ik heb daarom een tabel van de periode 1983 – 1991 opgenomen en een tabel van de periode 2010 – 2020. Hieronder de tabellen met geselecteerde economische indicatoren. Voor meer data kan de lezer de website van de Centrale Bank bezoeken.



De groene kleur geeft een relatief goede ontwikkeling weer en rood een slechte ontwikkeling. De meest cruciale indicatoren voor goed macro-economisch beheer zijn te vinden in de regels 1, 2, 9, 10, 11, 12, 19 en 20. Wanneer deze groen zijn, is de kans heel groot dat alle overige indicatoren ook groen zullen kleuren. Het omgekeerde hebben we wanneer ze rood zijn. Achter de cijfers van 2020 zijn komma’s gezet en tevens vetgedrukt. De cijfers zijn namelijk indicatief, maar zullen uiteindelijk geen beter beeld opleveren. De verwachting is dat ook in 2021 en 2022 enkele van de indicatoren rood blijven kleuren.

Uitgaande van de tabellen, kunnen wij het volgende stellen:
- De ontwrichting begint altijd met een expansief fiscaal beleid dat monetair en/of met leningen wordt gefinancierd (rij 9, 19) en structurele afname van de monetaire/internationale reserves (rij 1, 11). Initiële maatregelen voor de gezondmaking van de economie blijven altijd uit.
- De crisis van de periode 1983 – 1991 was ernstiger en heeft 8 jaren geduurd. Het dashboard kleurt in die periode merendeels rood. In 1983 begonnen, is de crisis pas na 11 jaar (in 1994) serieus aangepakt.
- De crisis van 2015 – 2020 is al 6 jaren gaande.
- De huidige crisis is zichtbaar in de regels 11, 12, 19 en 20. Een oplossing betekent dat de internationale reserve gebracht moet worden naar het niveau van tenminste 3 maanden importdekking, het tekort van de overheid (16% van het bbp) moet naar 3 – 5% van het bbp en de totale schuld naar het niveau van 60% van het bbp. Een oplossing zal inspanning vergen van de private sector (productie en exporten), de overheid (inkomstenverhogende en uitgaven verlagende maatregelen) en gezinnen (o.a. meer belastingen en andere verhogingen). Voor beleidsmakers geldt wijsheid, durf en een grote mate van soberheid. Mijn inschatting is dat een oplossing 2 jaren kan duren.

Nog dit: Voorgaande economische crises hebben wij kunnen oplossen met de inzet van Nederlandse ontwikkelingshulp. Die is er niet meer. De enige optie blijft het IMF. Of is er toch een alternatief?

H. Dorinnie
(h.dorinnie@yahoo.com)