Paus: Vrije markt, 'trickle-down'-beleid faalt voor samenleving

Paus Franciscus zei zondag dat de Covid-19-pandemie de laatste crisis was die bewees dat de marktwerking en 'doorsijpelende' economisch beleid alleen er niet in waren geslaagd de sociale voordelen te produceren die hun voorstanders beweren.

In een encycliek (gewichtig pauselijk document van leerstellige aard) over het thema van menselijke broederschap, zei Franciscus ook dat privébezit niet als een absoluut recht kan worden beschouwd in alle gevallen waarin sommigen extravagant leefden terwijl anderen niets hadden. De titel van de encycliek, "Fratelli Tutti" (Brothers All), leidde tot kritiek omdat het geen inclusieve taal gebruikte nadat deze vorige maand werd aangekondigd.

In het Italiaans betekent Fratelli broers, maar het betekent ook broers en zussen. Het Vaticaan zei dat het was ontleend aan de "vermaningen", of richtlijnen, geschreven door Sint Franciscus van Assisi in de 13e eeuw aan zijn volgelingen en dat het niet kon worden gewijzigd.

De paus zegt in de eerste regel van de 86 pagina's tellende encycliek dat Sint Franciscus op die manier "zijn broers en zusters had toegesproken". In het document gebruikt hij de term "mannen en vrouwen" 15 keer en spreekt hij verschillende keren over het verdedigen van de rechten en waardigheid van vrouwen.

Encyclieken zijn de meest gezaghebbende vorm van pauselijk schrijven, maar ze zijn niet onfeilbaar.
De encycliek, die Franciscus zaterdag in Assisi ondertekende, behandelt onderwerpen als broederschap, immigratie, de kloof tussen rijk en arm, economische en sociale onrechtvaardigheid, onevenwichtigheden in de gezondheidszorg en de toenemende politieke polarisatie in veel landen.

De paus richtte zich rechtstreeks op de doorsijpel economie, de theorie die de voorkeur geniet van conservatieven dat belastingvoordelen en andere prikkels voor grote bedrijven en de rijken uiteindelijk de rest van de samenleving ten goede zullen komen door investeringen en het creëren van banen. "Er waren mensen die ons zouden hebben doen geloven dat de vrijheid van de markt voldoende was om alles veilig te houden (na de pandemie)", schreef hij.

Francis hekelde "dit dogma van neoliberaal geloof" dat zijn toevlucht neemt tot "de magische theorieën van 'spillover' of 'trickle'... als de enige oplossing voor maatschappelijke problemen. Een goed economisch beleid, zei hij, "maakt het mogelijk dat banen worden gecreëerd en niet worden geschrapt".

'Imperium van geld'
De financiële crisis van 2007-2008 was een gemiste kans voor verandering, maar produceerde in plaats daarvan "meer vrijheid voor de echt machtigen, die altijd een manier vinden om ongedeerd te ontsnappen". De samenleving moet het hoofd bieden aan "de vernietigende effecten van het geldrijk".

Franciscus herhaalde eerdere oproepen tot herverdeling van rijkdom om de armsten te helpen en voor een eerlijkere toegang tot natuurlijke hulpbronnen voor iedereen. "Het recht op privé-eigendom kan alleen worden beschouwd als een secundair natuurlijk recht, afgeleid van het principe van de universele bestemming van gecreëerde goederen", zei hij.

Een ambtenaar van het Vaticaan zei dat de paus verwees naar mensen met enorme rijkdom. De paus schreef dat het geloof van de vroege christenen - "dat als een persoon niet het nodige heeft om waardig te leven, dat komt omdat een ander hem vasthoudt" - nog steeds geldig was.

Degenen met veel moeten het “beheren voor het welzijn van allen” en rijke naties zijn verplicht rijkdom te delen met arme. Maar hij zei dat hij "zeker geen autoritair en abstract universalisme voorstelde".

Sommige ultra-traditionalistische katholieken hebben Franciscus ervan beschuldigd in het geheim achter een vermeend complot voor een 'één-wereldregering', te staan. De paus heeft die complottheorie ontkracht.

Zonder landen of mensen te noemen, veroordeelde Franciscus politici die "populariteit zoeken door een beroep te doen op de laagste en meest egoïstische neigingen" of die een beleid voeren van "haat en angst jegens andere naties".

Over racisme, een belangrijk probleem in de Verenigde Staten na de Black Lives Matter-beweging, zei Francis "Racisme is een virus dat snel muteert en, in plaats van te verdwijnen, onderduikt en op de loer ligt."

Hij herhaalde oproepen tot afschaffing van kernwapens en de doodstraf, zaken die door conservatieve katholieken zijn aangevallen, met name in de Verenigde Staten.