Reactie Ajodhia op ingezonden stuk Van der San

Met verbazing las ik het warrige ingezonden stuk van dhr. Eugène van der San. Nog afgezien van het feit dat hij mijn artikel in het Surinaams Juristenblad (SJB) over gratie duidelijk niet heeft begrepen (of goed heeft gelezen), poneert Van der San stellingen waarvan elke jurist weet dat die inhoudelijk, kant noch wal raken. Ik laat zijn commentaar daarom voor wat het is. Mogelijk dat de volgende korte toelichting wel kan helpen de materie beter te begrijpen.

Gratie betekent dat een persoon veroordeeld is maar dat de bestraffing (gedeeltelijk) achterwege blijft. Gratie kan dus worden gezien als een daad van vergeving. In Suriname kan alleen de president gratie verlenen. Verleent de president nu gratie aan zichzelf, dan is dat zelf-gratie. Dat is ook zo als de gratie komt van een vicepresident die 'toevallig' waarneemt.

Zelf-gratie betekent dat iemand zichzelf vergeeft voor door hem aan anderen aangedane leed. Dit is in strijd met de rechtvaardigheid. Zelf-gratie heeft hierdoor dan ook geen duurzaam karakter. Zo zal een nieuwe president het gratiebesluit met gemak kunnen terugdraaien. Immers, er is geen draagvlak voor de gratie want deze druist in tegen het rechtsgevoel.

Hetzelfde probleem bestaat er bij zelf-amnestie. Dat er een amnestiewet is wil nog niet zeggen dat deze ook rechtvaardig is. Sterker nog, het internationaal recht sluit amnestie voor zaken zoals de decembermoorden nadrukkelijk uit. De amnestiewet is hierdoor een labiele wet en zal geen duurzaam bestaan kennen. Het verschuilen achter een illegitieme wet duurt niet langer dan de zittingsduur van de toevallige coalitie.

Dit geldt des te meer gegeven dat personen die indertijd voor de amnestiewet hadden gestemd, zich publiekelijk tegen deze wet hebben gekeerd. Daarnaast is de door de wet beloofde waarheidscommissie de afgelopen zeven jaar uitgebleven. Het is hiermee duidelijk dat de amnestiewet niet waarheidsvinding als doel had, maar louter straffeloosheid.

De crux van het hele verhaal zit in het verschil tussen legaliteit en legitimiteit, tussen wet en recht. Dat wat legaal is, hoeft nog niet legitiem te zijn. De Zuid-Afrikaanse apartheidswetten zijn hier een goed voorbeeld van. Deze wetten waren volkomen legaal, maar desalniettemin in strijd met het recht. Het doordrukken van een wet wil niet zeggen dat deze wet ook gedragen wordt. Zeker niet als deze wet in strijd is met rechtsbeginselen.

Ten slotte, de vraag kan ook worden gesteld in welke gevallen zelf-amnestie of zelf-gratie toch legitiem kunnen zijn. De enige mogelijkheid die in de rechtsfilosofie kan worden gevonden, is dat het volk zich daarover uitspreekt. Dit kan bijvoorbeeld via een referendum waartoe onze grondwet alle ruimte biedt. Waar het op neerkomt is dat het volk dan de daders vergeeft. Maar vergeven kan alleen als er schulderkenning en berouw is. En precies dat is wat in de puzzel van de decembermoorden vooralsnog ontbreekt.

Ik hoop dat dhr. Van der San nu wat beter is geïnformeerd en ik beschouw de discussie hiermee als  afgesloten.

Viren Ajodhia