Column: Terugblik

Wat zijn nou voor u en mij de meest ingrijpende gebeurtenissen in het afgelopen jaar? Dat verschilt per persoon en per samenleving. Natuurlijk kan ik een opsomming geven wat vanuit een maatschappelijk perspectief belangrijk is. Maar als het je om je eigen persoon gaat, dan zoek je het in zaken die je persoonlijk diep hebben geraakt.
Voor mij springen er twee gebeurtenissen eruit.

De dood van mijn vader. Afgelopen jaar ben ik wees geworden. Het klinkt raar om dat van volwassene te zeggen, maar zo voelt het aan. Het is de eerste kerst en oud en nieuw waarbij ik geen vader of moeder meer heb om naartoe te gaan. Ik mis ze.

De tweede gebeurtenis is van maatschappelijke aard en hangt samen met de pijn van mijn ouders en dat is de hele kwestie rond de amnestiewet. Die kwestie heeft flink ingehakt bij mij: de discussies, de manipulaties, de uitkomst.

Toevallig kwam ik op internet een oude weblog uit 2009 tegen van Harry van Bommel met als titel “Amnestie voor Nederlandse oorlogsmisdaden”. Het verhaal is schokkend en toont aan wat we in Suriname ook zien: macht kent geen moraal.

Van Bommel schreef: “Nederland heeft de militairen die in 1947 oorlogsmisdaden pleegden in het Indonesische plaatsje Rawagedeh amnestie verleend. Dat blijkt uit een brief van de toenmalige Nederlandse commandant generaal Spoor die in Netwerk werd getoond.”
Om wat voor soort misdaden ging het? De wrede bezetting van Indonesië was natuurlijk een misdaad op zichzelf. Die misdaad is in Nederland steeds gerechtvaardigd met de kreet: “Daar werd iets groots verricht!” En niemand in Nederland die zich afvraagt: “Wie heeft je gevraagd om daar iets groots te gaan verrichten?”
Historicus Hans Goedkoop die nu een serie over Indonesië op de Nederlandse buis brengt, zegt: “Waar gehakt wordt, vallen spaanders.” Dat is ook een manier om misdaden goed te praten.

Toen de Indonesiërs hun land wilde bevrijden van hun Nederlandse onderdrukkers – zoals de Nederlanders hun land wilde bevrijden van hun Duitse onderdrukkers – zijn ze massaal in opstand gekomen. De Nederlanders wilden niet goedschiks weg uit Indonesië, zoals de Duitsers dat ook niet wilden uit Nederland. In de poging om die opstand te onderdrukken zijn 150.000 Indonesiërs vermoord. En hoe?

In de weblog van Van Bommel schreef ene Harry Scheltema een reactie over kapitein Westerling, die persoonlijk verantwoordelijk was voor duizenden executies: “Ik heb ooit in Assen gebiljart met R -De Turk- Westerling, zonder dat ik wist met wie ik van doen had. Westerling was toen een oorlogsmisdadiger in ruste met een studiebeurs. Hij wilde operazanger worden. Westerling was met zijn troepen vreselijk tekeer gegaan op Celebes en later op Java. Op Celebes wist hij ooit een ongrijpbare nationalist binnen 24 uur te pakken te krijgen. Hij had erom gewed met een Britse officier. ‘Ik heb ‘m zo te pakken’, zei Westerling, ‘wedden om een slof sigaretten?’ De volgende avond kwam de Brit het kantoortje van Westerling in en dacht gewonnen te hebben. Hij viel bijna flauw toen Westerling een deksel van een emmer tilde. In die emmer lag het hoofd van de veelbesproken nationalist. Na foltering hadden zijn landgenoten hem verraden. Over dit soort vergrijpen werd toentertijd geen heisa gemaakt. Dat kon ook niet, want een groot deel van onze jongens had stilzwijgend toegekeken of zich zelf schuldig gemaakt aan oorlogsmisdaden.”

Een Britse officier vertelt een Engelse journalist over diezelfde ontmoeting met Westerling (het verhaal wordt dus vanuit de andere kant bevestigd): “Op een ochtend ging ik naar Westerling om wat te drinken en een praatje te maken. Opeens hij nam heel kalm een afgehakt hoofd uit de prullenbak naast zijn bureau. Hij zei dat dat het hoofd was van een rebellenleider die hij net had afgesneden." Westerling zei tegen de Engelse officier alsof hij hem wilde onderwijzen: “Zo moet je een opstand neerslaan.”

Foltering en onthoofding. Wat de SS’ers in Nederland niet eens durfden, deden de Nederlanders in Indonesië alsof het normaalste zaak van de wereld was. En hiervoor hebben ze zichzelf amnestie gegeven.

Sterker nog, Nederland strafte jongemannen die weigerden deel te nemen aan oorlogsmisdaden. Jan Maassen (1929) en Johannes van Luyn (1925) weigerden in 1949 respectievelijk 1946 om principiële redenen om mee te doen aan de “vuile oorlog”. Maassen werd veroordeeld tot drie jaar gevangenisstraf en uitsluiting van het kiesrecht. Van Luyn werd veroordeeld tot twee jaar gevangenisstraf. Waren er tijdens de Decembermoorden soldaten die weigerden om mee te doen aan de moordpartij? En zo ja, wat is er met hen gebeurd?

In 1971 vond in Nederland een wetswijziging plaats waardoor oorlogsmisdaden niet langer kunnen verjaren. Uitdrukkelijk werd in de wet opgenomen dat dit niet geldt voor Nederlandse oorlogsmisdaden begaan in Indonesië tussen 1945-1950. Waarom kon deze amnestiewet gewoon door het Nederlandse parlement worden aangenomen?
Dat kon omdat macht geen moraal kent.

Sandew Hira